De aankondiging van de 11 novemberviering van het IJzerbedevaartcomité in plaats van de traditionele IJzerbedevaart eind augustus (hier en hier), leverde niet enkel voor gesprekstof onder Vlaams-nationalisten. Academici en journalisten werden aangezocht om hun mening te geven over wat ooit de grootste Vlaams-nationalistische bijeenkomst was en de bijna ‘verwijdering’ – door het huidige IJzerbedevaartcomité zelf nota bene! – van de Vlaamse geschiedenis die ermee gepaard gaat. Volgens dit comité heeft de oorsprong van de Bedevaarten in Diksmuide en omstreken niets te zien met de Vlaamse Beweging.

Laten we beginnen met deze laatste vaststelling. Marnix Beyen, geschiedkundige verbonden aan de UAntwerpen, weerlegt terecht de stelling van het IJzerbedevaartcomité als zouden de eerste Bedevaarten louter een herdenking zijn geweest voor de slachtoffers van WOI. Het Vlaamse karakter en de strijd voor ontvoogding kwamen pas later. Hij citeert de persmededeling van het IJzerbedevaartcomité eerder deze week: “het IJzerbedevaartcomité wil terugkeren naar de oorsprong van de bijeenkomst in Diksmuide: een piëteitsvolle herdenking van onze soldaten aan het Belgisch-Duitse front op Vlaamse grond. Deze soldaten wilden immers eerst en vooral komaf maken met oorlog en geweld als middel om conflicten te beslechten (want het is altijd de kleine man die het gelag betaalt).”

Dat laatste zinnentje tussen haakjes hebben ze blijkbaar zelf niet goed begrepen bij het IJzerbedevaartcomité. Want wie was die kleine man? En waarom betaalden zij steeds ‘het gelag’? Juist! De kleine man, de Vlaming dus, werd reeds sinds jaar en dag behandeld als derderangsburger door de Belgische en francofiele overheid. Dat vele van deze Vlamingen  als  soldaten letterlijk als kanonnenvlees het front in werden gestuurd gaf de aanleiding tot het latere flamingantisme, wat resulteerde in de eerste IJzerbedevaarten. En het IJzerbedevaartcomité weet dat maar al te goed.

Over deze bewuste strategie van het IJzerbedevaartcomité zegt Beyen het volgende: “Het wijd verspreide beeld van de vendelzwaaiende en strijdvaardige, leuzen scanderende menigten wordt daardoor impliciet voorgesteld als een afwijking van de oorspronkelijke bedevaartsgedachte – een afwijking waaraan door de verhuizing naar 11 november een definitief einde wordt gemaakt. Met deze anachronistische lezing wordt voorbijgegaan aan het radicale en anti-Belgische Vlaams-nationalisme dat van meet af aan de basis vormde voor de IJzerbedevaarten.”

Marnix Beyen moet ook lachen met het feit dat datzelfde IJzerbedevaartcomité krampachtig af wil van het katholieke imago van de Bedevaarten. “Ook dit fundamenteel katholieke en traditionalistische karakter van de eerste bedevaarten wordt verdonkeremaand in de persmededeling van het IJzerbedevaartcomité. Nochtans blijft dat aspect tot vandaag bijna pijnlijk duidelijk zichtbaar in het kruis en de leuze AVV-VVK die de IJzertoren bekronen en in de naam zelf van de bedevaarten.” En gelijk heeft hij. Wij voorspellen dan ook dat eerder vroeg dan laat de lettercombinatie AVV-VVK van de IJzeroren zal verdwijnen.

Dat Beyens vindt dat om strategische redenen “de politieke en culturele elites (van de Vlaamse natie nvdr.) de hele erfenis van de IJzerbedevaarten [moeten] achterwege laten” kon natuurlijk niet achterblijven. In een andere krant laat men hierover uitgebreid Willem-Frederik Schiltz (zoontje van), Willy Kuijpers (oud Volksunieër en huidig burgemeester van Herent) en Frans-Jos Verdoodt (historicus en lid IJzerbedevaartcomité) aan het woord. Het hoeft niet te verbazen dat deze ‘intellectuele’ heren van de verdraagzaamheid met gal spuwen op de IJzerwake en vervolgens de IJzerbedevaart zonder probleem loskoppelen van de traditionalistische Vlaamse Beweging. Voor hen telt enkel de holle slogan: vrede, vrijheid en verdraagzaamheid.

“Toen de spanning tussen gematigde en extreme flaminganten uitbarstte, maakte me dat als kind toch angstig,” zo weent Schiltz en Verdoodt vult aan: “En men wist ook wel dat de IJzerbedevaart een randje had. Meer politiek. Maar men nam dat erbij. Tot in 1996. Toen werd het heel duidelijk.” Hij doelt op de verkiezingsoverwinningen van het toenmalige Vlaams Blok die door haar invloed op de Vlaamse Beweging ervoor zorgde dat de sfeer (volgens Verdoodt) ‘hard’ was. Er werd gefloten en gejouwd, er werd geklopt, de ‘Nooit meer oorlog’-boodschap werd er bij wijze van spreken uitgeramd. “Ik ben niet overhoop geklopt, ik heb alleen ook mijn lading pinten over me heen gekregen. Maar voor pinten ging ik niet wijken. Ik kon alleen denken dat er in de buurt van de IJzer nog voldoende andere beekjes waren waar die mensen zich een plek konden uitzoeken om hun ding te doen.” zo luidt het dan weer bij Kuijpers.

U leest het, de links-rechts verhouding, in deze weer vertaald tot de soft-hard of zachtaardig-radicaal verhouding, binnen de Vlaamse Beweging kent weer een nieuw dieptepunt. En alweer wordt in alle talen verzwegen dat die ‘radicalen’ die hun ‘ding’ doen (aldus Kuijpers) elders in de omgeving van Diksmuide, de IJzerwake met andere woorden, steeds opnieuw, jaar na jaar, toenadering zochten tot het IJzerbedevaartcomité om tot een verzoening te komen. “Arm Vlaanderen,” zoals Schiltz junior het verwoorde in De Morgen vandaag, is het meest correcte wat je hier over kan zeggen. Helaas vrees ik voor hem dat het niet slaat op de mensen van de IJzerwake. Nooit meer oorlog, Zelfbestuur en Godsvrede, dat is wat telt. Al de rest is (commerciële) praat voor de vaak.