De waarschuwingen en voorspellingen vanuit Washington, de NAVO en verschillende Europese hoofdsteden blijken correct geweest te zijn: Rusland is vannacht met grote kolonnes legervoertuigen Oekraïne binnengetrokken. Dat gebeurde nadat de Russische president Putin de onafhankelijkheid van de opstandige regio’s rond de steden Luhansk en Donetsk in het oosten van Oekraïne had erkend – en daarmee gezegd had dat ze geen deel meer uitmaken van het grondgebied van Oekraïne. Vervolgens rukten zijn troepen binnen: volgens hemzelf als vredestroepen om de frontlijn te bewaken, volgens Oekraïne en het Westen als een invasiemacht.

Op het moment dat we dit schrijven speelt de Russische operatie zich enkel af in het oosten van Oekraïne, in de regio ‘Donbas’. Dat is een afkorting van het ‘Donetsk Kolen Bassin’.

In die regio zijn er twee gebieden, die deels door Russische opstandelingen bezet worden: de ‘volksrepubliek Luhansk’, en de ‘volksrepubliek Donetsk’.

Op het terrein zag de militaire situatie er tot voor kort zo uit:

De steden Luhansk en Donetsk, in het rood, zijn in handen van de Russische rebellen. Ook het roze gebied wordt door hen gecontroleerd. Het gebied in het geel en blauw is in handen van het Oekraïnse regeringsleger. De nieuwe evolutie is dus nu, dat Russische troepen zich in de roze en rode gebieden installeren – waardoor herovering van het hele gebied door Oekraïne onmogelijk wordt.

De etnische en taalkundige situatie van de Donbas is erg bijzonder: er wonen naar schatting 6,5 miljoen mensen. Die zijn overwegend etnisch Oekraïens, zowat 60%, maar er is ook een sterke Russische aanwezigheid, zowat 40%. Bijzonder is dat zowat 75% verklaart dat het Russisch zijn moedertaal is. Ook de etnische Oekraïeners zijn dus sterk ‘gerussificeerd’: soms vrijwillig, maar vaak onder dwang.

Bij de val van de Sovjet-Unie stemde ook de Donbas massaal voor de onafhankelijkheid van het ‘nieuwe’ land Oekraïne; de bevolking is dus zeker niet altijd anti-Oekraïens geweest. Maar de onderlinge verstandhouding verslechterde in de daarop volgende jaren. Kiev zwoer bij een Oekraïense eenheidsstaat met enkel het Oekraïens als voertaal en gericht op het Westen; Donbas wilde meer regionale autonomie, ook rechten voor het Russisch en een blijvende band met Moskou.

De gespannen verhoudingen tussen het Europees gezinde westen van Oekraïne en het eerder Russisch gezinde oosten van Oekraïne werden in 2013 opgeblazen door figuren als Guy Verhofstadt, die in Kiev met Europese vlaggen ging zwaaien en de democratisch verkozen president Yanukovich liet verdrijven. Deze stupiditeit was het signaal voor Putin en Rusland om ook prominent op het Oekraïense podium te verschijnen – maar dan niet alleen met vlaggetjes en holle woorden.

Begin 2014 werd de Krim (terug) bij Rusland aangehecht. Daarna barstte een oorlog uit tussen de Russischgezinde milities van Donbas en het Oekraïense regeringsleger, dat tevergeefs probeerde Donbas te heroveren, omdat Rusland de milities steunde. In 2014 koos een ruime meerderheid van de Donbas-bevolking voor onafhankelijkheid, ook al werd dat referendum niet internationaal erkend.

Nu volgt dus een verdere stap: de erkenning van het Russische deel van Donbas door Rusland, en de intrede van geregelde Russische troepen aan de Donbas-kant op het grondgebied van Oekraïne.

Hoe dit verder gaat, weet niemand. Dat anno 2022 blanke Europeanen elkaar op het slagveld naar het leven staan is een bijzonder spijtige zaak. Maar één ding is zeker: als Verhofstadt iets om zeep helpt, dan gebeurt dat zéér grondig.