De overtuigde Heel-Nederlander Jan van de Graaf zaliger, die ik mocht leren kennen op mijn eerste reis door Zuid-Afrika, in oktober 1982, klasseerde deze zelfverklaarde staatsman bij de ‘verraaiers’ van hun volk en zo heeft de Afrikaner er veel gekend in zijn bewogen geschiedenis. Zou volksverraad dan toch een voorwaarde kunnen zijn om de Nobelprijs voor de Vrede in de wacht te kunnen slepen? Die prijs mocht (moést?) de laatste blanke aan de (gedeelde) macht in 1989 delen met de zwarte Nelson Mandela, die hij zelf uit het beruchte Robbeneiland had laten halen om hem stap voor stap klaar te stomen om de eerste zwarte president van Zuid-Afrika te worden. Bij een hoop Afrikaners viel die ‘progressieve’ ommekeer in de politiek op een wel héél kille steen, niet alleen omdat het een zeer radicale breuk betekende met de door de sterke Nasionale Party gehuldigde beginselen. Dat er een nieuwe politiek gevoerd moest worden, ook al om het hoofd te bieden aan de wereldwijd in scène gezette boycot, werd in een referendum door 70% van de aanhangers redelijk geacht, maar De Klerk werd kwalijk genomen dat de machtsdeling die hij met Mandela had afgesproken, in werkelijkheid niks minder was dan een zwart machtsmonopolie. Dat hij aanvankelijk als co-president mocht mee ‘spelen’, vonden de Afrikaners pure oogverblinding en de triomferende Mandela deed geen moeite om hen op andere gedachten te brengen, want eindelijk kon de meerderheid, die véél te lang de druk van het witte juk had moeten ondergaan, een vuist maken.

Leider De Klerk, die er prat op ging dat hij de Apartheid had afgeschaft, maar die zich geen moeite had getroost om daarbij toch minstens ook een korf te vullen met wat kruimels voor zijn eigen Afrikanervolk, werd in de kortste keren opzij geduwd als co-president door de wereldwijd bejubelde en gelauwerde Mister President, naar wiens gunst ook universiteiten van heel de wereld hengelden. F.W., de verlichte staatsman, verklaarde in een vraaggesprek met de BBC in 2020 nog dat hij een helder geweten had. Van een of ander vraaggesprek met een volksverbonden radio of krant, heb ik geen weet, maar het zou de man gesierd hebben indien hij ook aan dergelijk orgaan een vraaggesprek had toegestaan, zodat ook zijn eigen volk had kunnen vernemen hoe het met zijn volksgeweten zat. Niet dus. Als gearriveerde staatsman heeft F.W. daar steeds zijn neus voor opgehaald, zoals zovelen vóór hem het hem hebben voorgedaan. Het volk dat hij progressief in de steek had gelaten, heeft F.W. de Klerk, 85, nu écht verlaten. De geschiedenis zal oordelen. En, vriend Jan van de Graaf zaliger, hoe koester ik die zalige herinneringen aan die mooie uren in Philippolis!