Ook dit 41e Jaarboek De Nederlanden ‘extra muros’ – dat medio mei van de pers komt – brengt weer een breed palet aan bijdragen over de rand-gebieden van onze Lage Landen die deel uitmaken van ons geschiedkundig erfgoed. En als steeds openen we ook deze editie met de korte bijdrage die zowat in een notendop het “programma” van ZANNEKIN verwoordt.
Luc Dequeker staat stil bij de symboliek die verweven zit in De Romaanse doopvont van Noordpeene, terwijl Jan van Tongeren toelichting brengt bij De Doornikse doopvonten in Zedelgem en Winchester.
Petrus Dathenus en Nicasius Ellebodius, twee Kasselse zonen, kregen in 2018 eindelijk een memoriebord in hun geboorteoord. Wido Bourel schetste toen hun leven en verdiensten. In de rubriek achteraan leest u een verslag van de onthullingsplechtigheid en hier alvast Wido’s toespraak. Johan Hellinx onthult in zijn De Franse Revolutie gezien vanop de zijlijn: het beeld van de Franse bezetter in enkele historische romans van Clara Viebieg en André Demedts de parallelle en uiteenlopende tijdslijnen in het oeuvre van beide auteurs. Wim van Heugten besteed aandacht aan leven en werk van Friedrich Gorissen, de Nederrijnse historicus, die reeds in het allereerste Zannekin Jaarboek getuigde van het Nederlandse wezen van zijn geboortestreek.
Omwille van de verstrekkende historische betekenis van zijn toenmalig (1975) getuigenis hernemen we Friedrich Gorissen’s Nederland aan de Nederrijn, Batavia extra muros.
In Grijze vrouwen voor Gelre’s hertogen; het klooster Gravendaal bij Goch laat Ruud Bruijns ons kennis maken met het Huis van Gelre en de cisterciënzerorde die mee aan de oorsprong lag aan het idee om van Gravendaal het begrafenisoord te maken van dit gravengeslacht.
Henk de Boer verrast ons met zijn breed essay over Holland in Pruisen, een mythe ontraadselt. Mede aan de hand van Vondels Gysbrecht van Amstel verkent hij voor ons het toenmalige roerige tijdsbestek van onze Nederlandse geschiedenis, ten gevolge waarvan Gijsbrecht de wijk diende te nemen. Vondel suggereerde dat “Ghy (van Amstel) trekt na’et vette land van Pruissen… // Ghy zult in dit gewest een stad, Nieuw Holland, bouwen…“. Maar omtrent de geschiedenis van Pruisisch Holland is daarmee niet alles onthuld – toont de auteur ten overvloede aan. Heike Düselder tekende al aanwezig in het Zannekin Jaarboek 15 (1993) met een essay over een Oost-Fries thema. Thans tekent ze present met een bijdrage over de Culturele betrekkingen tussen de Nederlanden en Noord-West Duitsland in de context van de confessionalisering en het gereformeerde Gemeenteleven, waarbij de taaltoestanden in het Oost-Friesland van de 18e eeuw een normerende rol speelden.
Met zijn Laatmiddeleeuwse Amsterdamse kerkelijke kunst in een Nederrijns stadje: de monstrans in de Sint-Niklaaskerk van Kalkar duikt Jan van Tongeren voor de tweede maal op in deze jaarboekeditie. Hij verhaalt hoe de familie van Jacob Claesz Brouwer vanuit Amsterdam in Kalkar belandde en met hen de monstrans en ook tal van andere kerkelijke kunstwerken.
Op het verhaal over de Doornikse doopvont van Noordpeene en de rede bij de onthulling van de memorieplaat voor Dathenus en Ellebodius te Kassel na, komen de Franse Nederlanden er in dit jaarboek eerder bekaaid van af. Leo Camerlynck brengt in deze evenwel wat evenwicht met zijn bijdragen over Johannes Despauterius uit Komen en met Belle (Bailleul) in Frans-Vlaanderen. Naast een terugblik op de geschiedenis van het stadje stippelde hij daarbij meteen een wandelroute uit die de bezoeker beslist van dienst kan zijn bij de verkenning van het ook toeristisch aantrekkelijke Belle. Met dezelfde auteur verwijlen we tenslotte ook nog even bij de dichter van het In Flanders Fields, John MacCrae, vooraleer met de Kroniek en boekbesprekingen ons jaarboek traditioneel af te sluiten.
______________________
N.a.v. Jaarboek De Nederlanden ‘extra muros’ 41 (2019). Gen. 208 p. Ledenprij 29 €; niet-leden 35 €. Te bestellen via overschrijving van dit bedrag op rekening BE13 4648 2202 5139 t.n.v. Vereniging/Stichting ZANNEKIN, Paddevijverstraat 2, B.8900 Ieper