De Reus ontmaskerd: was de Bende van Nijvel extreemlinkse terreur?

Wat decennia gehoopt werd, lijkt gebeurd te zijn: op zijn sterfbed heeft een lid van de Bende van Nijvel, die in de jaren ’80 tientallen doden maakte, bekentenissen afgelegd. Het zou gaan om de ex-rijkswachter Christian ‘Bonno’ Bonkoffsky. Sommige media waren er als de kippen bij om weer de theorieën over ‘extreemrechts’ boven te halen, maar de familie liet vandaag in De Standaard weten: de man heeft nooit blijk gegeven van enige sympathieën in die richting. Wat de leugenpers allicht zal verzwijgen, is dat met deze doorbraak het spoor naar extreemlinks, met name het Oostblok en dan vooral de Sovjet-Unie en de DDR, weer wat warmer wordt.

Vele waarnemers die het dossier bestudeerd hebben zijn van mening dat de wapendiefstal in 1982 bij de groep Diane, de elite-eenheid van de Rijkswacht, een belangrijk moment is. Velen gaan ervan uit dat enkel leden van de groep, of ex-leden, in staat waren de kraak te plegen. De rooftocht lijkt achteraf gezien een ‘inzamelactie’ voor de terreurgolf die zou volgen in 1985: Op vrijdag 27 september 1985, rond 20.10u, en later rond 20.30u, pleegde de bende twee overvallen op twee Delhaizefilialen waarbij in totaal acht doden vielen. Eerst werd het filiaal in Eigenbrakel (Rue de la Graignette) overvallen (3 doden) en minder dan een half uur later dat in Overijse (Brusselsesteenweg) (5 doden). De laatste overval op een Delhaizefiliaal in Aalst op zaterdag 9 november 1985 was de bloedigste en kostte acht mensen het leven.

Wat velen over het hoofd zien is dat Robert Beijer, ex-rijkswachter, in 2010 met een boek zo goed als bekend heeft dat hij bij die inbraak bij de groep Diane betrokken was. Hij deed dat in het boek ‘de Laatste Leugen’. Betrokkenheid bij de Bende van Nijvel gaf hij niet toe, maar wel… dat hij werkte in dienst van de geheime diensten van het toenmalige Oostblok, meer bepaald voor de Sovjet-Unie.

Terwijl de leugenpers de theorieën over ‘extreemrechts’ decennialang tot op de voorpagina promootte, werd deze opmerkelijke bekentenis van toch een man die al decennia genoemd wordt als hoofdverdachte zo goed als genegeerd. Wat niet in het linkse plaatje van de leugenpers past wordt geminimaliseerd of genegeerd.

De bekentenis van Beijer past nochtans perfect in de context van die tijd. In de jaren ’80 woedde de Koude Oorlog tussen het vrije Westen en het Rijk van het Kwaad, de communistische Sovjet-Unie, nog volop. Als reactie op de plaatsing van Russische SS20-raketten in Centraal-Europa had de NAVO in 1979 het zogenoemde dubbelbesluit genomen. Enerzijds werden 464 kruisraketten voor de middellange afstand en 108 Pershing II-raketten voor de korte afstand geplaatst in een aantal West-Europese landen, met tegelijkertijd een aanbod aan het Oostblok om te onderhandelen over wapenvermindering. Al die raketten konden worden uitgerust met kernkoppen. De Pershing-raketten werden in West-Duitsland geïnstalleerd, de kruisraketten in Italië, West-Duitsland, Groot-Brittannië, Nederland en België.

Het besluit om al die kernraketten in Europa te installeren, leidde in alle betrokken landen tot linkse massabetogingen. In ons land waren de drijvende krachten het Vlaams Aktiecomité tegen Atoomwapens (VAKA), het Overlegcentrum voor de Vrede (OCV) en de Coördination Nationale d’Action pour la Paix et la Démocratie (CNAPD). Ze kregen de steun van linkse leugenpers, onderwijs, kerken en vakbonden.

Sinds de archieven van de Stasi en de KGB (gedeeltelijk) zijn opengegaan, weten we dat die bewegingen actief met geld vanuit het Oostblok ondersteund werden. De geheime diensten van Russen en Oost-Duitsers deden actieve pogingen om de politiek in West-Europa te beïnvloeden: Louis Tobback, de toenmalige oppositieleider van de SP, stond zelfs geregistreerd als contactman bij de Oostduitse Stasi en hij en zijn gezin (waaronder de jonge Bruno Tobback) gingen vrolijk in het Oostblok op vakantie…

VAKA en co bereikten hun toppunt in 1983, met een massabetoging in Brussel van naar schatting 400.000 deelnemers. Maar de regering week niet en de raketten werden geplaatst. De linkse ontgoocheling was groot: de laatste anti-NAVO-betoging kwam er op 17 maart 1985, met nog ‘slechts’ 200.000 deelnemers. Het was toen duidelijk, dat de bedoeling van de Sovjets om met grote linkse massabewegingen de plaatsing te verhinderen mislukt was.

Is er toen in Moskou of Oost-Duitsland beslist dat het tijd was om het Westen te ‘straffen’ met andere middelen? Feit is dat in 1984 voor het eerst werd toegeslagen door de Cellules Communistes Combattantes, de CCC, de Belgische, linkse terreurgroep. En feit is dat een jaar later de Bende van Nijvel voor het eerst massaal toesloeg.

Een rechtstreekse link tussen Stasi en Bende van Nijvel of CCC is (nog) niet aangetoond, maar we weten intussen wel dat vanuit Oost-Duitsland via de Stasi de communistische terreurgroep Rote Armee Fraktion (RAF) gesteund werd. Dat gebeurde met geld, identiteitspapieren, vluchtwegen en wapens. In de eerste helft van de jaren ’80 organiseerde de Stasi een opleidingskamp voor actieve RAF-terroristen, waar ze met wapens en aanvalstechnieken werden getraind. Is het zo gek te veronderstellen, dat de Stasi haar actie niet tot Oost- Duitsland beperkte?

De naam van de ontmaskerde ‘Reus’ wijst opnieuw in die richting. De naam ‘Bonkoffsky’ wijst uiteraard niet op een Belgische oorsprong. Zonder andere familieleden te verdenken, zou het toch nuttig zijn, te zien welke oorsprong zij hebben en wanneer zij naar dit land kwamen. Net als bij alle veiligheidsdiensten was het vaste praktijk bij KGB of de Stasi om agenten als ‘vluchteling’ de grens over te sturen, om zo onverdachte mensen ‘achter de linies’ te krijgen.  Wordt vervolgd.