Toen Jef Nys zes jaar geleden, op 20 oktober 2009, in Wilrijk overleed, treurde de gestroomlijnde pers om het heengaan van de “vader” van stripheld Jommeke, maar wie weet er dat de man zich in zijn tekenstiel heeft bekwaamd als medewerker én dikke vriend van Bruno De Winter, stichter en eerste hoofdredacteur van ‘t Pallieterke? Die vraag werd gesteld door Tomas Verachtert bij de opening van de 48ste tentoonstelling in het Bormshuis aan de Volksstraat 30 in Antwerpen. Tomas mocht er zijn boek komen voorstellen: “Jef Nys, de beginjaren als cartoonist”. Het verschijnen van dat pittige boek vonden de mensen van het Bormshuis dan weer een geknipte gelegenheid om er een tentoonstelling rond te weven die mooi illustreert wat Tomas als jeugdige medewerker aan dat weekblad voor mensen met een goed hart en een slecht karakter met zijn boek heeft bedoeld: het verlaten van betreden paden.
De inleider legde terecht grote klem op de stevige vriendschap tussen het drietal dat in de beginjaren van ‘t Pallieterke de lezers wist te boeien: Bruno De Winter, Willy Mertens (Sinjoorke) en Jef Nys. Hun vriendschap was zò hecht dat enkel de dood hen kon scheiden, zei Tomas, die tevoren de grote paradox rond Jef Nys had belicht. Die toen nog jonge man was namelijk allesbehalve een politieke activist. Ik laat even de inleider aan het woord: “Jef Nys was een voorzichtig en teruggetrokken man, die zich ver hield van manifestaties of gelijk welke andere vorm van opwinding. Op de Antwerpse academie had hij als toegewijde student de talenten geperfectioneerd die hij reeds vóór zijn tiende levensjaar uitdrukkelijk bezat. De gereserveerde artistiekeling leek voorbestemd voor een leven in de kunst. Met het luchtigere cartoongenre had hij voor 1945 slechts op de schoolbanken wat geëxperimenteerd, meer niet. Zijn eerste werkervaring deed hij op als technisch tekenaar in een architectenbureau. Hoe sensationeel moet dat niet geweest zijn?”
Dat precies deze “brave” zich in het repressiejaar 1945 tòch geroepen voelde (na het winnen van een door Bruno De Winter uitgeschreven cartoonwedstrijd), valt volgens Tomas Verachtert te hiérdoor te verklaren: dat de getalenteerde tekenaar gedreven werd door “hetzelfde rechtvaardigheidsgevoel, dezelfde zin voor waarheid en orde als de moedige journalist”. Vlamingen die leven in deze zoutloos materialistische tijd, zullen verbaasd staan kijken naar de keuze uit de meer dan 3000 spotprenten die “Jefke” heeft getekend voor een Pallieterke waarin spot en scherpe satire nog hoogtij mochten vieren. Lezers van ReAct die aan een half woord niet genoeg mochten hebben om goede verstaanders te zijn, doen er goed aan zich als de bliksem naar het Bormshuis aan de Antwerpse Volksstraat te reppen. MOET je zeker doen, waarde lezer, en het kan nog tot 31 januari 2016. Het is niet alleen de moeite waard om de manier waarop de spottekenaar lacht met de macht, maar ook om die oude Pallieterkes die daar tentoongesteld liggen en die de kijklustigen een goed idee geven van de gelijkgestemdheid van hoofdredacteur en tekenaar(s).
Je kan er ook je geschiedeniskennis mee opfrissen of, als je minder jong dan vijftig bent, die kennis aanscherpen: minister Piet Vermeylen, alias Pietje de leugenaar, die op de schoolstrijdbetoging in Brussel, volgens scherpe Nys 214 betogers had gezien met… 1500 aanhoudingen. “Sus” van Cauwelaert die op een barrikade staat van… brandkasten. Een volle bladzijde frisse spotternij over de heropening van het parlementair jaar met de “kwajongens die terug naar de kindertuin mogen”. Om de “goede vrienden” van De Winters spotblad niet te vergeten: Kamiel (Huysmans) met de adamsappel, “Polderbizon” Josse van den Eynde, de dikke blaaskaak Spaak met zijn “bourgeoisbuik van politiek verzadigd mestdier” en vele, vele andere pareltjes van een soort satirische humor die we in ’t Pallieterke van vandaag niet meer opgediend krijgen. Het klinkt cliché, ik weet het, maar ik schrijf toch: ALLEN DAARHEEN! Enne, er zijn op die opening van de tentoonstelling op 24 oktober veel boeken van Tomas Verachtert verkocht, maar op de “weelderige kantoren” zijn er nog, nog, nog te koop voor 22 euro! Wie de tentoonstelling wil bewonderen kan dat op dinsdag en woensdag van 14 tot 17 en op zaterdag van 10 tot 16 uur.
hvo
tof