In gesprek met Marcel Bas over Zwarte Piet

Laatst had ik het genoegen om een internet-bekende in het echt te mogen ontmoeten. Het is Marcel Bas, bekend van de website De Roepstem en in algemene zin geen onbekende in rechtse kringen. We hadden een goed gesprek met elkaar en enkele van Marcels inzichten over Zwarte Piet wilde ik u niet onthouden.

Goed Marcel. Jij hebt een boekje geschreven over Zwarte Piet, maar er is al een heleboel over Zwarte Piet geschreven. Wat voegt dat boekje toe aan alles wat al reeds geschreven en gezegd is over Zwarte Piet?

In ieder geval minder waan van de dag en meer diepgang qua geschiedenis. De waan van de dag is namelijk de idee dat hij een slaaf zou zijn en dat Sinterklaas een blanke baas zou zijn – of in ieder geval is geweest – en dat mensen zich daarbij gediscrimineerd moeten voelen. En dat dat een herinnering zou zijn aan het een en ander, enzovoort… Dat verhaal wordt elke dag herhaald. En dat komt van een bepaald groepje mensen dat er belang bij heeft dat te vertellen. Het zijn de mensen die erkenning willen voor het leed van hun voorouders tijdens de slavernij.

Die diepgang die ik wil aanbrengen heeft dus gevolgen voor die waan van de dag, want ik zeg dus dat alle folklore en geschiedkundige bronnen erop wijzen dat Zwarte Piet veel ouder is dan de slavernij. Ik zeg dat daar een mythische figuur is die al veel langer heeft bestaan, met een zwarte gezicht, en die Sinterklaas begeleidde. Het verhaal van de slaaf aan de zijde van Sinterklaas stamt pas uit de 19^de eeuw.

Het aparte is: de tegenstanders van Zwarte Piet zeggen dat ook: “ja, het stamt uit de 19^de eeuw”. Maar ze verzwijgen dus die oude relatie van Zwarte Piet stelselmatig en de publieke opinie is tot mijn grote verbazing totaal daarin meegegaan. Een paar uitzonderingen daargelaten, maar die mensen die hoor je gewoon niet. Het is puur op die slavernij gericht. Die erkenning voor het leed tijdens de slavernij zou moeten komen door de afschaffing van Zwarte Piet, maar ik probeer eigenlijk aan te tonen dat Zwarte Piet en slavernij toch twee verschillende discussies zijn.

Want wat is dan Zwarte Piet volgens jou?

Een overblijfsel uit Germaanse inwijdingsriten. Een overblijfsel uit wat vroeger mannenbonden genoemd werden. Die mannenbonden waren die heel belangrijk voor de Germaanse stammen en in Germaanse dorpen door heel West-Europa. De mannenbonden aanbaden Wodan en ze verkleedden zich als de dode zielen van Wodan. Die dan in het gevolg van Wodan door de lucht scheerden. Daarom waren ze ook zwart van gezicht. Dat werd zo geloofd, ze kwamen uit de onderwereld en dan om nader te komen tot die figuur, tot Wodan, kleedden ze zich zoals hem. Om die onderwereldfiguren na te bootsen maakte ze zich de gezichten met roet zwart omdat in de onderwereld het vuur heerste, of ze deden maskers op.

En je ziet nog steeds in Duitsland nog groepjes mannen die zich kleden in mos, bijvoorbeeld om zich ook weer dichter toe voelen tot de geesten. Nou ja, dat was de achterliggende gedachte, maar die kennen ze niet meer. Dat is een soort ritueel geworden waar mensen de betekenis niet meer van begrijpen. Je hebt ook heel lang de wildeman gehad die zich ook weer in een huid kleedde en met een knots rondliep. Dat zijn nog restjes van mannen die in extase verkeerden. Ze weten vaak niet meer waarom, maar dit soort rituelen vindt meestal rond de jaarwisseling plaats.

In Hongarije heb je ook soortgelijke rituelen, ik weet niet of dat dezelfde oorsprong heeft, maar daar betreft het ook groepjes mannen die zich zich zwart schminken. In Zwitserland ….

Door heel Europa heen?

Ja, dat zijn allemaal door de kerk gedoogde vormen van die Midwintergroepen van mannenbonden die elke winter het licht weer dichterbij wilde brengen. Want die mannenbonden waren niet alleen militair belangrijk, maar ook religieus. Zij dachten dan door Wodan te aanbidden en nader tot hem te komen, en door zich te verkleden, de winter te verjagen en vruchtbaarheid te brengen.

Talloze voorbeelden zijn er in Europa van mensen in Europa de vruchtbaarheid willen brengen, met roedes, ook allemaal met maskers, en Zwarte Piet is daar eigenlijk een ontaard overblijfsel van.

Je zei Wodan. Is Sinterklaas dan Wodan?

Ja, Sinterklaas is Wodan. En natuurlijk heeft Sinterklaas/Sint-Nikolaas/Sint-Nikolaos ook echt bestaan. Hij was een bisschop ten tijde van Constantijn de Grote. En de Sint-Nicolaascultus is dan door de Noormannen overgenomen. Er was een reliek van de heilige in Bari, Italië, die de Noormannen hebben vereerd. Hij was dan ook de patroon van de zeemannen. Hij was ook de patroon van kinderen en ongehuwde vrouwen, en nog wat anderen. En die Noormannen hebben dit gebruik naar de rest van Europa meegebracht, maar dan vooral naar de kustplaatsen, zoals Nederland en Denemarken.

De kerk heeft dat vervolgens aangegrepen als manier om bij de Germanen Wodan een beetje te vervangen door Sinterklaas. Niet om Wodan af te schaffen, want dat lukte niet. Er bleef maar een man in hun herinnering met een witte baard aan het hoofd van een leger dat door de lucht vloog, op een schimmel met acht poten. En dat paard; de kerk wist ook niet wat ze daarmee moesten doen, en dus bleef dat paard. Maar het bleef wel door de lucht suizen, en ja, nu had Sinterklaas dan een tabberd aan en een mijter. Het bleeft echter een magische figuur. En die zwarte zielen moesten gedemoniseerd worden dus werden die vaak met de Duivel vergeleken.. De zwarte pieten waren dan ook duivels. Vandaar de naam “Piet”. Piet betekent duivel.  Juist het zwarte is daardoor bewaard gebleven want van een zwarte, griezelige figuur kun je je makkelijker een voorstelling maken omdat de duivel ook in de hel zwartgeblakerd van zwavel en vuur is. Sindsdien is Zwarte Piet meer en meer de negatieve tegenhanger van Sinterklaas geworden in de Middeleeuwen.

Ja, in de Middeleeuwen. Want tegenwoordig is Zwarte Piet de kindervriend die in het gevolg van Sinterklaas komt.

Inderdaad, vroeger had hij de roe. Die had hij om kinderen te straffen. Maar eerder was Zwarte Piet er om vruchtbaarheid in de jongeren te slaan met de roede. Want “roede” betekent ook “penis”. Dat is heel onchristelijk, maar die roede heeft zich al die tijd nog weten te handhaven. De roe was er daarna om kinderen te waarschuwen.

En dan is er nog de zak. Heeft de zak nog een speciale betekenis?

Ja, die zak is een dreigmiddel. Hij is helaas niet zo goed gedocumenteerd. Je kunt er alleen wat over zeggen door te kijken naar andere bronnen. Je hebt in Duitsland bijvoorbeeld knecht Ruprecht. Die heeft ook een zak vol met noten en vruchten. En elders heb je Krampus die kinderen in een mand gooit.

Maar goed, wij hebben nu dus die duidelijk tegenbeweging van zelfbenoemde racisten. Maar die hebben het dus volkomen fout?

Ja, die zitten er volkomen naast.

Dit en nog heel veel meer staat ook in het boekje van Marcel. Marcel Bas zijn boekje is te verkrijgen via internet. Getiteld “Zwarte Piet: Discriminerend Of Fascinerend? Een pleidooi voor de zwarte Zwarte Piet”, ISBN 9789461534095