Het laatste decennium voltrekt zich een interessante evolutie in de Vlaamse beweging. Ten eerste kunnen we niet rondom de olifant in de kamer: het electorale succes van de N-VA heeft een Vlaams bewustzijn opgewekt in brede lagen van de bevolking die haar gelijke niet kent in de rijke geschiedenis van de Vlaamse ontvoogding. Die emancipatorische strijd is op enkele jaren tijd uitgegroeid tot hét leidmotief van de Belgische politiek. We zijn getuige van een unieke metamorfose: de Vlaamse beweging, in de meest brede betekenis van het begrip, ontwikkelt zich in geen tijd van een curiosum in de marge van het middenveld naar een wervend project dat nu ook de jeugd en zelfs het kapitaal lijkt te spenen van identitair bewustzijn. Maar die Vlaamse tsunami, die gepaard gaat met een politieke monopolisering van de Vlaamse ontvoogding door een partijpolitiek project, is niet zonder gevaar.
De democratisering van de Vlaamse strijd heeft de abstracte fundamentele vraagstukken over identiteit en gemeenschap verdrongen, en heeft plaats geruimd voor profane dagjespolitiek. Een willekeurige burger die tegenwoordig aan Vlaams-nationalisme denkt, denkt automatisch aan onderwijshervormingen, wachtlijsten in de zorg, nachtvluchten boven Zaventem, kinderbijslag en loonlasten. Hoe belangrijk deze thema’s ook zijn voor de concrete invulling van het vraagstuk rond Vlaamse staatsvorming, Vlaamse staatsvorming an sich is een weinig fundamenteel aspect van de identitaire bewustwording. De meest fundamentele denkoefeningen van het Vlaams-nationalisme, zijnde de metafysische (wat is een Vlaming in een geglobaliseerde wereld?) en de epistemologische (hoe onderscheiden Vlamingen zich van andere individuen en naties in de wereld?) vraagstukken dreigen volledig ondergesneeuwd te raken op de ijzig koude steppe van de democratie. Is de Vlaamse zaak daar op lange termijn wel mee gediend? Is de Vlaamse staat, als onvermijdelijk resultaat van de Belgische tegenstellingen, dan geen doodgeboren kind?
Onlangs schreef ik een artikel voor Doorbraak waarin ik de Vlaamse beweging er attent op probeerde maken dat blinde steun aan het Schotse onafhankelijkheidsstreven neerkomt op steun voor een socialistisch, en ogenschijnlijk marxistisch sociaal experiment. Deze kanttekeningen werden koud onthaald. De relevantie van deze caveat werd betwijfeld en het vraagstuk over de inhoud van het Schotse project werd afgewimpeld als een “louter interne kwestie” en “een zaak van de Schotse democratie”. Deze evolutie is zorgwekkend. De discussie over het steunen van buitenlandse volkeren in hun streven naar onafhankelijkheid is geen nieuw gegeven. Er is voldoende inkt gevloeid over de legitimiteit van bepaalde separatistische dynamieken en achterliggende politieke projecten, waarbij er altijd een zichtbare breuklijn de volksnationalisten van de rechtse nationalisten scheidden. Waar de volksnationalisten in hun folkloristisch opportunisme altijd resoluut de kaart van het (oorspronkelijk) linkse Catalonië en quasi-marxistische Ierland kozen, waren rechtse nationalisten steeds een stuk sceptischer en genuanceerder en werd de Catalaanse kwestie tegen het kritische licht van het katholieke en klassenverzoenende project van de francisten gehouden, en werd de legitimiteit van het Ierse integrisme afgewogen tegen het socialistische project van Sinn Fein. Waar deze discussies tot voor kort razend interessante artikels genereerden in Ons Leven en de Verbondsberichten van KVHV en NSV!, lijken deze discussies helaas achterhaald. Opeens lijkt de Vlaamse zorgverzekering, het bosbeleid, de flitscamera’s en de enkelbanden dé kernthema’s van dit nieuwe Vlaamse nationalisme uit te maken.
Het Vlaams-nationalisme van het derde millennium heeft zich partijpolitiek gevestigd als belangrijkste politieke kracht in Vlaanderen én België en dat is zeker een goede zaak. Haar wervende dynamiek zuigt steeds meer jongeren aan en lijkt beter gewapend dan ooit in een veranderende wereld. Die pluim mag N-VA zeker op haar hoed steken. Maar dat nieuwe Vlaams-nationalisme is niet rechts, en niet nationalistisch. Het is democratisch. Waar het nationalisme een project was dat aristocratische waarden wist te verzoenen met volkse verzuchtingen, lijkt de Vlaamse “grondstroom” een project aan te hangen dat halfslachtig liberaal conservatisme probeert te verzoenen met sociaaldemocratisch kosmopolitisme. De metafysische en epistemologische vraagstukken, het resoneren op de hoogste abstractieniveaus, iets waar het nationalisme zich eeuwenlang heeft onderscheiden van de profane Verlichtingstweeling liberalisme en socialisme, zijn ingeruild voor plutocratische dagjespolitiek. Diepe denkoefeningen over wat Volk en Vaderland inhoudt in de 21e eeuw heeft plaats geruimd voor vragen over de inplanting van sportinfrastructuur in de gemeenten, financiering van kinderopvang (en moskeeën), en het vrijwaren van de eerste pensioenpijler, wat neerkomt op het centraal plannen van arbeidsduur. Wat hier nationalistisch of rechts aan is, is ver te zoeken, maar het lijkt de centrale leidmotieven uit te maken in het Vlaams-nationalisme van het derde millennium.
Ideologie is het privilege van kleine partijen met weinig vrienden en een hypotheek op de ambities van “brede volkspartijen”. Een uitgelezen kans voor niet-politieke flaminganten om het politieke Vlaams-nationalisme aan te vullen met een ideologisch Vlaams-nationalisme, dus. De nieuwe politieke dynamiek smeekt om een identitaire dynamiek. Een dimensie die het nationalisme alleen maar kan versterken. Tenminste, als de nieuwe politieke voorhoede van de Vlaamse ontvoogding nog enig nut in die dimensie ziet.
Xavier Everaert is doctoraatsstudent in de rechtseconomie aan de Universiteit van Turijn
In een vorige reactie wees ik FVDE er op dat het onafhankelijkheidsstreven van Catalonië en Schotland zeker NIET het doel mag zijn voor een onafhankelijk Vlaanderen. Het bijna smekend verzoek van deze landen om nadien aanvaard en geknecht te worden door de EU kan moeilijk een doelstelling zijn. Ik meen dat Xavier met zijn column duidelijk omschrijft waar het met de NVA naar toe gaat. De verwatering van het begrip eigen identiteit bij ons volk; met dank aan de media en enkele ego-trippers van het VB, zal in de toekomst een feit worden.
eerst wat feiten rechtzetten of verklaren;
– Ierland is in zijn grote meerderheid soms links wat begrijpelijk is gezien de vreselijke hongersnood die daar geheerst heeft ten gevolge van het fundamentalistische liberalisme van het Britse beleid in de negentiende eeuw.Maar wie het land een beetje kent weet dat Ierland nooit Marxistisch zal worden worden. – Catalonië is ook omwille van historische redenen eerder links. Gedurende de Francoperiode kwam de verdrukking immers van rechts
Fundamenteler: als nationalist: sta ik aan de kant van elk volk dat t.o;v. van de globalisering voor vrijheid en eigen identiteit kiest. Het heeft dan ook volgens mij het recht om totaal onafhankelijk zelf te bepalen in welk economisch systeem het wil leven.. Als nationalist verwerp ik bovendien de visie die zowel eigen is aan het marxisme als aan het liberalisme:namelijk dat de mens een unidimensioneel economisch wezen zou zijn..
De heer Tyteca,die graag kleinerend doet over mensen die anders denken dan hij, zou toch eens moeten uitleggen hoe solidariteit met de strijd voor onafhankelijkheid van een ander volk de Vlaamse identiteit in het gedrang kan brengen.
Ik wil er overigens op wijzen dat het liberalisme dat door Xavier gepredikt wordt zeker niet in strijd is met de fundamentele ideologie van de EU.