Het is momenteel surrealistisch stil in Kiev. Nadat een vijfduizend opstandelingen (laten we immers de dingen noemen zoals ze zijn) sinds 18 februari de gewelddadige confrontatie met de politie zijn aangegaan, zijn die laatsten nu verdwenen. Samen met hen de president, de parlementsleden van zijn partij en de regering.

Guy Verhofstadt

Guy Verhofstadt speelde gisteren een zeer dubieuze rol toen hij het podium beklom om de oppositie toe te spreken. Haalt hij in de EU uit naar nazi’s en fascisten, waarbij hij dan meestal doelt op organisaties die vaak liberaler zijn dan hijzelf, in Kiev stond hij te spreken voor een publiek waar de harde kern bestaat uit nazi’s en fascisten. Op meerdere spandoeken en schilden van de opstandelingen kan men verwijzingen vinden naar Hitler en het nazisme. Bijvoorbeeld de cijfercombinatie 14/88 die staat voor de 14 woorden van David Lane en 88 voor de letters HH: Heil Hitler.

Door zijn optreden heeft hij duidelijk aangegeven dat de Europese Unie sterk achter de opstandelingen staat en hier grote stappen wil nemen om Oekraïne in hun invloedssfeer te betrekken. Guy Verhofstadt is wel zo slim geweest om zijn vriend Cohn-Bendit thuis te laten. Hadden ze hem herkend, hij was waarschijnlijk ter plaatste opgeknoopt. Zijn optreden heeft echter voor paniek gezorgd waardoor het Russische zuiden en oosten van het land zich direct bedreigd voelde, met alle gevolgen vandien.

Splitsing van het land?

In de nacht van 21 op 22 februari vertrok een transport rond 2u’s nachts uit het presidentieel paleis te Kiev. Het transport bestond uit twee militaire pantserwagens en vier helikopters. De speciale eenheden van de politie, de Berkut, heet zich samen met het merendeel van alle agenten teruggetrokken uit Kiev. Ordehandhaving gebeurt nu door milities van onder andere het rechtse Oekraïens-nationalistische Svoboda en het Rechtse Front.  Kris Roman, schrijver voor RechtsActueel en voorzitter van Euro-Rus, was trouwens aanwezig op de persconferentie van Svoboda op 27 november 2012 in Brussel. Er werd aangekondigd dat de president ontslag zou hebben genomen, maar deze heeft meegedeeld vanuit een onbekende locatie dat dit niet zo is en dat hij het gebeuren als een staatsgreep beschouwt.

Ondertussen vindt momenteel een bijeenkomst plaats in het oost-Oekraïense Kharkov. Enkele tienduizenden burgers en meer dan drieduizend lokale en provinciale verkozenen houden daar een bijeenkomst om de veiligheid van de Russische bevolking (die de absolute meerderheid vormt in het oosten en het zuiden van het land) te garanderen. Net zoals er parlementairen van de EU aanwezig waren bij de bijeenkomsten van de opstandelingen, zo heeft de Russische regering hoge functionarissen gestuurd naar Kharkov. Op deze bijeenkomst werd opgeroepen om, naar het voorbeeld van de opstandelingen, een volksmilitie te vormen ter verdediging van de Russische gebieden.

Cui bono?

De Romeinse senator/filosoof/orator Cicero schreef in zijn rede Pro Roscio Amerino (en tevens in Pro Milone) dat voormalig Romeinse consul en censor Lucius Cassius Longinus Ravilla altijd de vraag stelde “Cui bono?” Wie heeft er baat bij? In Oekraïne zijn er vele scheidingslijnen, waar ik even op inga.

De oligarchen

Oekraïne is een land rijk in aardgas en vruchtbare grond. De scheidingslijn tussen Russen en Oekraïeners  vindt men ook terug bij de economische elite van het land. Beide hebben dezelfde soorten bedrijven, maar door hun etnoculturele en ideologische achtergrond hebben zij andere afzetmarkten. Degenen in het oosten drijven handel met Rusland, degenen in het westen met de EU. Toen de regering van Oekraïne besloot om een handelsverdrag te sluiten met Rusland en niet met de EU, was dat een streep door de rekening van de westelijke oligarchen. Ook was het een streep door de rekening van het land dat reeds eeuwen belangen heeft in het westen van Oekraïne, namelijk Polen.

De buren

Bij het uitbreken van de opstand was het dan ook Polen dat direct een “bemiddelende” rol speelde achter de schermen. Doordat door Oekraïne leidingen liggen om Centraal- en West-Europa te verwarmen met Russisch aardgas had Polen niet veel moeite om ook Duitsland mee te krijgen. Polen heeft de economische belangen en het katholieke element. Dat het westen van Oekraïne uniaat is, katholiek met oostelijke rite en vorm, is dan ook te danken aan de periode dat Polen de plak zwaaide in Oekraïne. Duitsland, dat in WO II en WO I Oekraïense nationalisten steunde in het oprichten van een eigen staat, is voor vele Oekraïners ook nog steeds het land dat hen vrijheid gaf. Het ideologische aspect daarvan negeren ze daar wel eens bij.

Rusland verloor bij de onafhankelijkheid van Oekraïne de Krim, daarvoor de basis van de Russische vloot in de Zwarte Zee en de directe toegang tot de Middellandse Zee. Zij huren nu wel te Sevastovol een vlootbasis, maar het eigenlijke bezit van het land zou hen goed uitkomen. Te vaak denkt men dat Rusland nerveus zit toe te kijken. Dat was inderdaad het geval, maar het machtsvacuüm in Kiev komt hen goed uit. De bijeenkomst in Kharkov van oostelijke vertegenwoordigers en burgers kan zich de facto onafhankelijk verklaren. Indien er dan conflicten zijn het met westelijk Oekraïne, wat allesbehalve een uitdaging is, kunnen zij Rusland vragen om zich te beschermen met Russische vredeshandhavers.

Het westen kan zich afscheuren en als Oekraïne verdergaan om bij de EU te komen, het zuiden en het oosten kunnen bij Rusland gaan waarbij die laatsten terug toegang hebben tot de Zwarte Zee. Dat is echter iets dat de VSA absoluut willen vermijden. Elke vorm van federalisering of separatisme is een mogelijkheid voor Rusland om zijn wereldmachtstatus terug op te bouwen. President Obama besloot een tijd terug om de nadruk van de Amerikaanse vloot op de Pacifische Oceaan (lees: China) te leggen. De Russen lieten zich dat geen twee keer zeggen en kochten van de Griekse en Cypriotische overheden direct de vlootinstallaties op die de Amerikanen achterlieten. Het verkrijgen van de Krim zou betekenen dat de Russische vloot directe toegang heeft tot de Middellandse Zee, het Suez-kanaal en zo tot de Perzische Golf (waar Iran ligt) zonder het risico te lopen dat hun aanvoerroute naar de Krim onderbroken wordt. Het is voor de VSA dan ook vitaal om Oekraïne een marionettenregime te bezorgen met een elite die hen trouw steunt zolang hun eigen zakken gevuld blijven. In Oekraïne zouden dan ook geen machtsstructuren veranderen, enkel de personen worden gewisseld.

Dat is ook het doel zoals beschreven door Zbigniew Brzeziński in “The Great Chessboard” die Oekraïne wou afsluiten voor Rusland. Hierdoor zou Rusland zich vooral bezighouden met Centraal-Azië. Moest Oekraïne, gedeeltelijk of volledig, de facto in Russische handen komen daarentegen, dan zou de ultieme nachtmerrie voor de westersgezinden kunnen komen. Brzeziński vreesde immers dat Duitsland en Rusland één as zouden gaan vormen, wegens samenlopende economische belangen, waarbij Duitsland een militaire sterkmacht heeft om zijn economische hegemonie om te zetten in politieke hegemonie. De prijs die Duitsland zou moeten betalen is de financiële verantwoordelijkheid over de EU, die ze reeds hebben, en het betrekken van het verdeelde en verzwakte Frankrijk. Dat laatste zal geen probleem zijn voor Duitsland aangezien dat momenteel toch op hun voorwaarden zou zijn. De Duitse economische Gründlichtkeit gecombineerd met het Russische wapenarsenaal, waarbij Duits kapitaal Rusland verder zou versterken, is een zeer sterk probleem voor de VSA. Enkel het Verenigd Koninkrijk zou nog kunnen dwarsliggen, maar de dagen van Rule Britannia zijn al even voorbij.

Bemiddelingen door Yulia Tymoshenko?

Ze werd opgehemeld als dé grote democrate tijdens de Oranje Revolutie destijds. Tymoshenko is echter evenveel een corrupte oligarch als de rest, maar zij heeft het talent om politiek flexibel te zijn en compromissen te kunnen sluiten. Dat Rusland een westersgezinde regering aanvaardde na de Oranje Revolutie was grotendeels aan haar te danken. Ondanks haar belangen met het westen sloeg zij er in het verleden reeds in een compromis te sluiten met de oostelijke oligarchen. Zij kan ook nu zorgen voor een “zachte landing” waarbij het oosten een nieuw regime zou aanvaarden. Zij zal echter dit niet voor niets doen. Indien zij in haar opdracht succesvol is, zal zij de facto de macht hebben in het land.

Wat nu?

De belangrijkste gebeurtenis die komt zal het einde van de Winterspelen in Sochi zijn. Het Russische militaire apparaat is momenteel daar aanwezig, slechts enkele honderd kilometers van Oekraïne, om de veiligheid te garanderen. Zodra dat gedaan is, zal Rusland zijn blik duidelijk terug verleggen naar Oekraïne. Tot dan is de toestand in Oekraïne op z’n best “voorlopig” te noemen.