Vraaggesprek over de situatie in Oekraïne

De afgelopen weken zagen we dagelijks op de journaals beelden uit Oekraïne waar demonstranten zich verzamelden op het Majdan (onafhankelijkheidsplein) te Kiev. Dit had volgens de journaals van doen met een associatieverdrag tussen de EU en Oekraïne, waar we uiteindelijk vernamen dat er door Oekraïne niet met de EU maar met Rusland een handelsakkoord is gesloten. Het gaat hier natuurlijk om veel meer aangezien Oekraïne tussen Rusland en de huidige Europese Unie ligt en beide volgens velen tegengestelde belangen hebben.

Ik kon aangaande deze kwestie en de demonstraties enkele vragen stellen aan Andriy Voloshyn, een schrijver en activist die o.a. gedichten en proza schrijft, alsmede artikels op politiek, filosofisch en economisch gebied. Hij heeft tevens teksten van Ezra Pound naar het Oekraïens vertaald en is de voorzitter van de Oekraïnse Traditionalistische Vereniging en de Kunst Associatie ARFA. Zijn woonplaats is Kiev.

Waarom willen de demonstranten President Viktor Janoekovitsj weg hebben?

Er zijn meerdere redenen.  De voornaamste reden is het gebrek aan coherent politiek beleid. De laatste maanden voor de Vilnus-top toonde hij het verlangen het associatieverdrag met de EU te willen tekenen, doch de week voor de EU-top verkondigde de Ministerpresident dat we op dit moment nog niet klaar zijn voor het verdrag. Sommige demonstranten kwamen naar Majdan om afkeuring van het besluit te laten blijken, echter op 30 november, gedurende de nacht, werden enkelen in elkaar geslagen door de politie. Dit was de laatste druppel en zo gingen honderdduizenden de straat op. Natuurlijk zijn er meerdere redenen: economisch, cultureel, politiek. Bijvoorbeeld de herverkiezingen voor het Parlement op 15 december, in vijf districten, welke zijn vervalst in het voordeel van de pro-regeringskandidaten.

Wat staat er volgens u werkelijk op het spel? Want zijn de achterliggende belangen?

De geopolitieke kwestie staat op de agenda. Rusland wil zijn invloed in Oekraïne vergroten, de Russen doen dit op verschillende gebieden: cultureel, economisch, politiek. Hoewel vele oligarchen de regerende Partij van de Regionen steunen en de Europese Unie verkiezen, hebben sommigen stevige economische banden met Rusland. Ik denk dat het belangenspel zich afspeelt tussen VSA/EU aan de ene kant en Rusland aan de andere.

Is er een winnaar in het conflict en zo ja welke en waarom?

Een winnaar? Voor nu, wanneer Rusland wint, geeft het een grote lening aan Yanukovich, maar de lening zal terug moeten komen. We twijfelen of het geld wel efficiënt wordt uitgegeven, mogelijk gaan ze het uitgeven aan het tekort op de sociale voorzieningen én Yanukovich zijn Presidentiële campagne in 2015. Ondanks het feit dat de afkeer onder de bevolking voor Yanukovich en de Partij van de Regionen dramatisch is gegroeid, is de tijdsfactor in zijn voordeel. Hij en de regering werken alsof er niets aan de hand is en hij spreekt zo weinig mogelijk over de politieke crisis van nu. Maar de Oekraïnse maatschappij heeft ook een overwinning geboekt. Veel mensen hebben vertrouwen gekregen dat we sommige dingen samen kunnen veranderen zelfs wanneer ze niet passen in het raamwerk van de regering. Het volk is meer verenigd, meer georganiseerd en met meer zelfvertrouwen. Een revolutie van waardigheid zoals Svoboda’s voorman Oleg Tyahnybok zei is een juiste definiëring. En ten laatste, maar minstens even belangrijk, gedurende deze demonstraties is het monument van Lenin verwijderd uit het centrum van Kiev en dat is een overwinning voor de hele Oekraïense maatschappij.

Is er werkelijk een groot verschil tussen Oost- en West-Oekraïne zoals wij op de journaals horen?

Nee. Verschillen bestaan natuurlijk. Zelfs Huntington schreef in zijn ‘Clash of Civilizations’ over dit verschil, noemde het een beschavingskloof (het westelijke deel van Oekraïne hoort tot de Westerse beschaving en het Oosten tot de Orthodoxe beschaving). Ik ben zeker dat deze verschillen niet groter zijn dan in Duitsland tussen Oost en West. Bovendien zie ik Oekraïne meer en meer verenigd. Het laatste protest is een goed voorbeeld, Majdan verenigt mensen, en zij die deelnemen in het anti-Majdan-protest worden betaald te protesteren, veel mensen die bij het Ministerie van Economische Zaken werken werden gedwongen te gaan, evenzo waren er veel dronkenlappen en ander laag gespuis. Zo bestaan er natuurlijk verschillen onder het volk, omdat Oekraïne een groot land is, maar over het algemeen denk ik niet dat we Westelijk en Oostelijk Oekraïne als zeer verschillend moeten behandelen. Een van de Majdan-slagzinnen: ‘West en Oost tezamen’ is nog een bewijs voor de Oekraïense eenheid.

Moet Oekraïne volgens u toetreden tot de Europese Unie?

De vraag die nu speelt is niet die van de integratie in de EU. Sommige mensen mengen deze zaken, het associatieverdrag is vooral een economisch document, zoals landen als Mexico en Egypte deze ook ondertekenen met de EU. De vraag over de integratie bij de EU staat niet op de agenda. En ik geloof in een grote geopolitieke toekomst voor Oekraïne, dat Oekraïne een regionale leider kan worden en wellicht (in Huntington zijn woorden) de kernstaat van de Orthodoxe beschaving kan zijn. De nieuwe regionale unie kan ‘Zwarte Zee Unie’ worden genoemd of ‘Baltische-Zwarte Zee Alliantie’ . Zo zullen we dan de West-Oost-as van integratie vervangen door Noord-Zuid, en Oekraïne kan een grote rol in deze samenwerking spelen. Natuurlijk moeten er nog veel dingen gedaan worden, veel interne problemen moeten worden opgelost, maar het idee van integratie in de EU is evenzo geen actuele kwestie. Zo denk ik dat we met alle landen, waarmee we een gezamenlijk belang delen moeten werken.