Naast mij ligt het nieuwste boek van oud-VRT-journalist Jef Lambrecht uit te rusten. Het heeft net zijn geheimen gedeeld over het Midden-Oosten en die zijn niet altijd fraai te noemen. De oudere lezers zullen zich de typische stem en dito uiterlijk van de schrijver wel herinneren. Ontegensprekelijk geldt de man als een eminentie inzake de Arabische wereld. “De Arabische cocktail” (2013) gaat door als opvolger van “De Arabische revolutie” (2011).
Het boek biedt het voordeel dat het de ruime berichtgeving van de dagelijkse pers bundelt tot een overzichtelijk geheel zonder dat het gekapt stro lijkt. Het is een bekend gegeven dat de moderne journalist drijft op de golf van de dag en onvoldoende geschoold is om de historische achtergronden te vatten. In die optiek is het boek een ware verademing. Nadeel is natuurlijk dat het boek door de vele gebeurtenissen nu al achterloopt op de nieuwste feiten. Op dit eigenste moment maakt Nobelprijswinnaar voor de vrede, Barack Hussein Obama zich klaar om zonder bewijzen Syrië de oorlog te verklaren. Anderzijds kon de schrijver nog niet weten dat het leger in Egypte president Mursi wandelen zou sturen. Geen moment verveling voor wie de Arabische wereld volgt. Ach, een betweter zal opmerken dat Iran en Turkije niet vallen onder de omschrijving “Arabisch”, maar voor het gemak blijven we deze term hanteren doorheen de bespreking.
Lambrechts hanteert een chronologische aanpak, waarbij hij geregeld springt van land naar land. Dit maakt het enerzijds wat moeilijker om de rode draad binnen een bepaald land te volgen, maar anderzijds helpt het wel de verbanden te zien tussen de verschillende opstanden. Terecht merkt de schrijver op dat de verscheidene Arabische revoluties slechts uit een handvol liberalen bestonden, de zogenaamde jonge “Facebook”-generatie. Mooiste voorbeeld is Egypte, waar het Tahrirplein vol betogers zweverige politici deed dromen. De klinkende overwinning van de Moslimbroeders en de nog meer islamitische salafisten bracht de bittere realiteit onder ogen.
“Optimism is a moral duty”, aapt Guy Verhofstadt Karl Popper na. Het optimisme rijmt echter vlotter op wereldvreemdheid. De lezer kan nog niet lezen over de machtsgreep van het Egyptische leger, maar verbazen doet het allerminst. Vooral de ambiguë rol van de Egyptische militairen is opvallend. Zo lieten de officieren Moebarak vallen en kon enkel met hun welwillend gedogen Mursi zich opwerpen als nieuwe president. Toen die het wat te gortig maakte met de nieuwe grondwet, kon het leger zijn politieke, economische en uiteraard militaire macht aanwenden om de controle over het land te heroveren. Meer nog dan in Turkije komt de politieke macht in Egypte uit de loop van het geweer. Even terloops nog een sneer naar het liberale adagium dat anti-westerse terroristen welwillender worden als ze hier komen studeren. Ho Chi Minh, de zelfmoordenaars van 11 september en ook ex-president Mursi vormen hiervan het levende of dode voorbeeld van.
De analyse van twee jaar Arabische opstand oogt pover tot ronduit negatief. In Egypte en Tunesië hebben de moslimfundamentalisten via democratische weg de macht veroverd. In Libië en Syrië voert de Angelsaksische as Washington-Londen met de pijnlijke Frans-Duitse appendix actief strijd om de moslimfundamentalisten met geweld in het zadel te hijsen. De isolatie van Iran wordt daarmee in de hand gewerkt, met Saoedi-Arabië en het neokoloniale Turkije als lachende derde. Irak en Afghanistan hebben aangetoond dat VSA een decennialange traditie heeft “to kill the wrong pig”, om het met Churchill te zeggen.
Hoe staat het met Europa’s houding inzake het Midden-Oosten? Het is intriest om ten eerste vast te stellen dat Europa militair onmachtig is en haar lafheid verhult onder de Amerikaanse paraplu. Gevolg is dat het niet in staat is de eigen belangen te verdedigen, zowel op geopolitiek als godsdienstig vlak. Waar een land als Frankrijk traditioneel de christenen in Libanon en Syrië verdedigde, kiest de socialist Hollande ervoor om slaafs VSA achterna te hollen. Niet enkel de Gaulle draait zich in zijn graf. Rusland en China zijn de enigen die tegengas kunnen en durven geven, maar hun houding sluit slechts deels per toeval aan bij de Europese interessesfeer. Als Frankrijk al reageert, is het vaak om een vreemd electoraat gunstig te stemmen. De meer dan 120.000 Malinezen zouden in dat verband de invasie aldaar verklaren. Maar anderzijds had de dwaze inval van onder andere Sarkozy in Libië het probleem-Mali veroorzaakt. De Amerikanen met hun Europese vazallen in het kielzog, sukkelen van de ene militaire en diplomatieke blunder in de andere.
Naar aanleiding van de oorlogsverklaringen van Obama, maakte meer dan één politieke analist de vergelijking met 1914. De enorme complexe situatie (soennieten versus sjiieten, Arabieren-Turken-Perzen, fundamentalisten versus seculieren) dreigt het Midden-Oosten in vuur en vlam te zetten. Niet alleen de Europeanen, maar ook de inwoners van Marokko tot Iran verdienen minder slaafs-Amerikaanse, meer verstandige en minder oorlogszuchtige politici dan de huidige generatie Cameron-Hollande-Merkel.