Liberalisme: welvaart en… verval

Mogen we even de ideologische toer opgaan? De laatste tijd horen we sommige nationalistische politici nogal eens zeggen: ‘We zijn zeker geen socialisten’, of iets in die aard. In het licht van wat de socialisten er in de loop der tijden van gebakken hebben, is zulk een uitspraak zeker terecht. Jammer genoeg horen we amper nationalisten die zeggen dat ze zeker geen liberalen zijn. Dat zou minstens even terecht zijn. Akkoord, het liberale systeem, dat onafscheidelijk verstrengeld is met het kapitalisme, zorgde in onze contreien voor een nooit geziene welvaart. Alleen waren er socialistische correcties nodig om die welvaart wat rechtvaardiger te verspreiden om te komen tot de situatie die we nu kennen, al gebiedt de eerlijkheid ook te vermelden dat die correcties zodanig uit de hand zijn gelopen, dat er ook heel wat misbruik van gemaakt wordt door lieden die er eigenlijk geen recht op hebben.

Maar de ongeziene welvaart, waarin we ons schijnbaar veilig voelen, kent ook een even ongeziene schaduwzijde. Voelen we ons trouwens wel zo veilig? Depressies en zelfmoorden nemen toe: de verkoop van anti-depressiva is big-business. Weten we wel waar ons – veel te vet – voedsel vandaan komt en wat er allemaal in verwerkt zit? Hoeveel vervuiling kan onze planeet nog verwerken? Ja, we zitten hier eigenlijk nog niet zo slecht, maar hebben we wel genoeg oog voor de invasie van vreemdelingen die al jaren plaatsvindt? Wat zullen de resultaten daarvan zijn over pakweg 50 of 100 jaar?

Is er eigenlijk iemand die zich überhaupt nog bezig houdt met de toekomst, en dan bedoelen we een toekomst verder dan de eerstvolgende verkiezingen? Nog zo een fantoom uit de schaduwkant van onze geliefde liberale consumptiemaatschappij: de sluipende degeneratie op elk niveau. Zijn we nog voldoende geestelijk en lichamelijk weerbaar? Met andere woorden: kunnen we onszelf nog verdedigen? Collectieve strijdbaarheid heeft plaats geruimd voor individueel genot en festivisme. In die samenhang gezien, is heel die welvaart die we dankzij het liberale systeem hebben kunnen bereiken dus eigenlijk niet meer dan wat schone schijn, want dit systeem is niet bij machte om de problemen van de toekomst aan te pakken, meer zelfs: het is de oorzaak van die problemen. Het liberalisme leeft enkel voor het ‘hier en nu’ en is dus onverantwoordelijk. Een origineel socialisme bezit tenminste nog een gemeenschapsgevoel. Daarentegen orakelde een ultra-liberaal als Margaret Thatcher: ‘There is no such thing as society.’

Iemand als de Duitse cultuurhistoricus Arthur Moeller Van Den Bruck (1876-1925) doorzag het liberalisme al in de jaren ’20 van de vorige eeuw. Hij wordt aangehaald in het onlangs uitgekomen nummer van Tekos (warm aanbevolen!), tijdschrift van de Deltastichting, in een artikel getiteld ‘De crisis van het Westen: het liberalisme’. Enkele citaten:

‘Het liberalisme is de vrijheid om geen overtuiging te hebben en tegelijkertijd te beweren, dat dàt precies de overtuiging is.’

‘Ideologisch welbeschouwd was men tot de merkwaardige ontdekking kunnen komen, dat de politieke vrijheid, die het liberalisme met democratische bewijsvoering verkondigt, in liberale landen helemaal niet aan het volk wordt voorbehouden, (dat integendeel veeleer onder voogdij blijft), maar wel aan een bepaalde gemeenschap, die héérst. Wat deze bepaalde gemeenschap onder de vrijheid verstaat, is vooreerst de speelruimte voor kuiperijen, nodig voor haar leden om te kunnen intrigeren. ‘ 

‘De opgang van de liberale mens, die verantwoordelijkheid afschuift en overal verval binnenbrengt waar binding op zijn plaats is, is alleen maar mogelijk als de conservatieve gedachte zwak wordt. Als vervolgens zowel leiding als aanhang worden opgegeven en lange-termijn-streefpunten tot een korte termijn worden herleid. Daarom valt de geschiedenis van het liberalisme samen met de geschiedenis van de neergaande heersersklasse, die geen persoonlijkheden meer vormde. Deze laatsten ont-man-den en ver-wijf-den zich eerder.’

‘Het liberalisme heeft culturen ondergraven. Het heeft religies vernietigd. Het heeft vaderlanden vernield. Het loste de mensheid zelf in het niets op.’

‘Het zijn de tekens van een geestelijke ontaarding, waarvan de dragers zich met een kenschetsende ongevoeligheid plegen te beschermen, terwijl zij die getroffenen volledig ten gronde richten. Het is de slopende wereld van het liberalisme, dat alles als in water oplost, dat een morele verzieking van de politieke volkeren met zich meebrengt en dat alnaargelang de heerschappij waarmee het in een natie optreedt, haar karakter bederft.’

Als uitsmijter nog twee citaten van Arthur Moeller Van Den Bruck die niet in de laatste Tekos staan:

‘De liberaal beweert dat hij alles doet voor het volk, maar hij vernietigt de gemeenschapszin die de besten moet binden met het volk waar ze uit voortspruiten. Het volk zou op natuurlijke wijze de besten niet als vijanden, maar als haar vertegenwoordigende voorbeelden moeten zien.’

‘Liberalen beschouwen zichzelf als afgezonderde individuen, die zich aan niets of niemand moeten verantwoorden. Ze delen niet de tradities van de natie, zijn onverschillig ten opzichte van haar verleden en hebben geen ambitie voor haar toekomst. Ze zoeken enkel persoonlijk voordeel in het heden. Hun droom is de grote Internationale, waarin de verschillen tussen volkeren en talen, rassen en culturen worden afgeschaft.’ Tiens, waarom doet dit citaat ons denken aan Verhofstadt?

Hoe goed we het momenteel ook lijken te hebben – zeker in vergelijking met andere oorden in deze wereld -: wanneer we de ware aard van het liberalisme inzien, kunnen we niet anders dan besluiten dat het liberalisme onze ondergang wordt. Vergelijk het met het lot van de Titanic: nietsvermoedend zitten we ons met zijn allen dik te vreten in het luxerestaurant op het hoogste verdiep, terwijl we regelrecht op een gigantische ijsberg afstevenen. De vraag die daarbij opdoemt: kunnen we het roer nog tijdig omdraaien of zitten we nu echt middenin het winterseizoen van onze Europese beschaving? Nationalisme en liberalisme zijn twee totaal verschillende denkstromingen: mogen we vanaf nu dus wat meer anti-liberale stellingnames van onze nationalistische politici vernemen?