Onderstaande opinie/nabeschouwing over het politieke leven van Margaret Thatcher bewijst dat op Rechts Actueel meerdere meningen aan bod komen. De auteur ervan is de voormalige praeses van KVHV Gent, Jonas Naeyaert, Hij is altijd al ‘fan’ geweest (om het met een populaire term te zeggen) van de Iron Lady. “Hoewel er genoeg negatieve aspecten zijn tijdens het Thatcher-era, waarin het migratiebeleid in het oog springt, verdient Thatcher’s politieke carrière en doorzettingsvermogen ongetwijfeld bewondering vanuit rechtse kringen,” zo laat hij optekenen. Waarom hij deze mening is toegedaan, lees je hieronder.

The Queen is dead. Long live the legacy.

Zelden roept de dood (en het leven) van een leider of publiek figuur zo veel controverse op als dat het geval was en is bij Margaret Thatcher. Vaker dan zelden is dat dan ook een teken van grootsheid. Bij tegenstanders zal ze herinnerd worden om haar shocktherapie op de Britse economie en het staatsapparaat, voor haar koppige beslissingen mbt Ierland en Bobby Sands of haar interventie in the Falklands. Bij voorstanders zal ze herinnerd worden voor haar betrokkenheid in het einde van de Koude Oorlog, voor het moderniseren en hervormen van de Britse economie en staat en haar vastberadenheid tov de EU en haar eigen beleidsbeginselen tout court.

De wakkere waarnemer heeft al door dat het eigenlijk min of meer dezelfde dingen zijn. Dat komt enerzijds door de aard van het Brits kiessysteem die bipartisaal is en waar dus de winnaar alles neemt (winner takes all) en anderzijds de vastberaden aard van Lady Thatcher. Beide gegevens resulteerden in 11 jaar van compromisloos beleid en ramkoers varen met iedereen die het oneens was met Margaret Thatcher, binnen of buiten haar partij. “Never do things just because other people do them. Make up your own mind what you are going to do and persuade people to go your way.” Alfred Roberts, vader Margaret Thatcher.  Het was een raad die Margaret Thatcher diep in zich zou opnemen en haar haar ganse leven als baken zou leiden naar het eerste vrouwelijke premierschap en het langste premiermandaat ooit in Groot-Britannië.

Enkele hoogtepunten:

Economische heropleving: In 1979 was Groot-Brittannië een zwakke schaduw van het machtige rijk dat het ooit was. Door Churchill’s vakkundig staatsmanschap was ze het grootste deel van haar kolonies kwijtgespeeld en waar de Britse economie en industrie eens toonaangevend en essentieel was voor de industriële revolutie, was ze nu gestagneerd. Ze was gebrandmerkt door structurele werkloosheid, zware inflatie en hopeloos gedomineerd door voorbijgestreefde en verlieslatende zware industrieën, gecontroleerd door een socialistische staat en bovenal de vakbonden. Margaret Thatcher was vastberaden om het VK niet in hetzelfde zielige lot te laten zitten. “Unless we change our ways and our direction, our greatness as a nation will soon be a footnote in the history books, a distant memory of an offshore island, lost in the mists of time like Camelot, remembered kindly for its noble past.” Margaret Thatcher, 1979.

Wat volgde was een reeks aan snel op elkaar volgende saneringen, privatiseringen en sluitingen van verlieslatende nationale industrieën die het land in een diepverdeelde staat brachten. Voor bepaalde besparingen op onderwijs en zelf defensie (wat later op een ironische manier van groot belang zou terugkeren) viel veel minder te zeggen viel dan voor de nodige budgettaire saneringen en sluiting van verlieslatende posten. Edoch maakte ze erdoor het klimaat mogelijk voor een modernisering van de Britse economie die enerzijds werd gestimuleerd door belastingsverlaging op inkomen en vrijmaking van financiële markten  en anderzijds door de vondst van nieuwe Noordzeeolie en de nationalisatie ervan die zorgde dat de staat niet failliet ging. Wat op korte termijn sociale revolte, armoede en onbegrip oogstte, zorgde er midden jaren 80’ voor dat GB terug een competitieve, moderne economie was waar de inflatie onder controle was, de werkloosheid geminimaliseerd werd, de pond Sterling terug respectabel was, het huiseigendom steeg, de aandelen en hun eigendom stegen en het Bruto Binnenlands Product tout court steeg. Kortom alle inkomensniveau’s hadden het beter dan ze het hadden in 1979.

(Inter)nationale ontplooiing: Sinds het einde van de tweede wereldoorlog slaagden de Europese machten er niet meer in om hun nationale belangen met verve te verdedigen op het bipolaire wereldtoneel, met als triest dieptepunt de Suez-crisis waar de Sovjet-Unie en de VSA de Europese machten verplichten om in te binden (ander voorbeeld is het geval waar Nederland onder druk werd gezet mbt tot haar koloniebeleid in huidig Indonesië). Slechts weinigen zijn er in geslaagd om dat bipolaire vlies te doorbreken in Europa. Dat waren Charles de Gaulle (denk maar aan: Europe Puissance, de force de frappe, het kordaat koloniaal beleid in Algerije en de uitstap uit de NAVO) en Margaret Thatcher. Relatief kort na de intrede van Thatcher in de Britse uitvoerende politiek, zag Argentinië zijn kans schoon om de aangrenzende Falklands aan te vallen waar al vele jaar een Argentijnse claim op ruste maar nooit een Argentijnse voet op was gezet in tegenstelling tot de Britse ontdekkers en kolonisten. Het zag die kans enerzijds omdat Thatcher grote besparingen had gedaan op het militair apparaat van het Verenigd Koninkrijk, en de moeilijke economische toestand waarin het VK zich bevond, verergerd door de korte termijnpijnen waarmee de Britse economie worstelde door de harde besparingen.

Anderzijds zag het een mogelijkheid om de interne politieke macht te versterken, daar de Argentijnse junta op labiele politieke fundamenten steunde. Het was een beslissing die hen de kop ging kosten. In april 1982 begonnen de Argentijnen aan hun invasie van de Falklands. Margaret Thatcher zag hier in een onvergefelijke aantasting in van de soevereiniteit van het Brits koninkrijk. Tegen de wil en raad van de VS, haar kabinet en vele van de militaire bevelhebbers gaf ze het bevel tot de mobilisatie van een grote Britse aanvalsgroep die de Falklands zou bevrijden, 4000 kilometer ver van haar thuisbasis. Het gedurfde plan zou vruchten afwerpen. Door het luchtruim rond de eiland militair te weigeren aan de Argentijnse jachtpiloten en de preventieve aanval op de Argentijnse kruiser de Belgrano (dat voor veel controverse zou zorgen op het thuisfront) isoleerde ze effectief de Argentijnse eenheden op de eilanden van logistieke en militaire steun. Daarmee maakte ze de terugname van de eilanden mogelijk en vervolgens realiteit. Voor de Argentijnse junta was het het einde van hun macht, voor Lady Thatcher was het haar consolidering. Het werd één van de weinige Europese geopolitieke successen tegen de zin van de twee supermachten.

“I want my money back!” – Thatcher’s positie in de EU:  “The President of the Commission, Mr. Delors, said at a press conference the other day that he wanted the European Parliament to be the democratic body of the Community, he wanted the Commission to be the Executive and he wanted the Council of Ministers to be the Senate. No. No. No.” Margaret Thatcher in the House of Commons, 1990.

Hoewel Margaret Thatcher over het algemeen te vinden was voor vrije handel in de Europese Unie en dus de EU’s interne markt was ze een rabiate tegenstander van te veel Europees supranationalisme en een al te grote afgifte van Britse soevereiniteit (waar wederom gelijkenissen te trekken zijn met Charles De Gaulle, cfr. de Lege-Stoel-Politiek). Het zou haar vele conflicten opleveren met leiders in de Europese Unie zoals Jacques Delors, toenmalig commissievoorzitter en andere Europese leiders maar tevens met andersdenkende partijleden die een toegeeflijkere stance wouden in Europa. Haar koppige ‘handbagging policy’ waarin ze slaand met haar handtas op de tafel betere Britse posities wou verkrijgen zou haar een onpopulaire positie opleveren in de EU. Maar analoog met Charles De Gaulle’s Luxemburg-compromis (waardoor intergouvernementalisme weer de bovenhand kreeg tnv supranationalisme) leverde het haar de UK rebate op waarin GB een significant kleiner bedrag moest ophoesten zodat GB’s positie in de EU niet langer financiëel disproportioneel was. Een resultaat dat vele Britse conservatieven haar tot de dag van vandaag zeer dankbaar voor zijn.

Rol als post-Koude Oorlog-architect: “Unlike Churchill (either during World War II or in his second premiership from 1951-55), Thatcher did not seek peaceful co-existence with prevailing socialist orthodoxies.” In The American Spectator.

In Thatcher haar ideologie zat een diepe afkeer vervat tegen het marxisme en in tegenstelling tot Churchill waarin het klaarblijkelijk enkel bij afkeer, werd Thatcher’s afkeer omgezet in daden die zouden bijdragen aan het einde van het communisme. Door de kerncapaciteit van zowel de NATO te verhogen in eigen land (herinner u de Pershing-raketten) en de eigen nucleare capaciteit hoog te houden zou ze samen met Ronald Reagan de druk op de communistische ketel hoog houden. Dat en paus Johannes-Paulus pro-christelijke interventie in het goddeloze communistische blok zou een klimaat opleveren in de Sovjet-Unie die het leiderschap van Gorbatjov mogelijk maaktte. Margaret Thatcher was één van eerste Westerse leiders die warm met hem zou interageren en hem de internationale bevestiging zou geven die stimulerend zou zijn voor het verder zetten van zijn hervormende beleid. Het zou tot slot escaleren in de val de Muur en uiteindelijk het IJzeren gordijn.

Gemiste kansen:

Immigratie: De jaren 80’ en 70’ zorgen voor een grote demografische transitie in Europa. Massamigratie werd een feit. Enerzijds door deze contextuele trend en anderzijds door GB’s economische succes ondervind ook Groot-Britannië het fenomeen. Duizenden migranten uit de voormalige kolonies en de rest van de niet-Europese wereld kwamen wonen in het Verenigd Koninkrijk. Het zou zoals in andere Europese landen zorgen voor spanningen in de maatschappij en de politiek. Vele autochtone Britten zouden zich vervreemd zien van eigen werk en heimat. In dit licht profileerde Thatcher’s partijgenoot Enoch Powell zich als de anti-migratiepoliticus bij uitstek, onderweg vele Labourstemmers afsnoepend. En hoewel Enoch Powell en Thatcher een relatief amicale relatie hadden, heeft Thatcher inadequaat gereageerd op Powell’s beleidsaanbevelingen en voorspellingen. Dit niettegenstaande dat Thatcher een strenger immigratiebeleid voerde dan haar voorgangers en opvolgers. Het zou Groot-Britannië voorgoed veranderen, deze maal op een minder positieve manier en ze zou de multiculturele natie in Europa bij uitstek worden.

Ierland: Door haar vastberaden Iers beleid zouden de Ierse Troubles die hervat waren in de jaren 70’ al snel heropflakkeren. In een poging om de opgepakte Iers-nationalistische terroristen van de IRA juridisch harder aan te pakken, schrapte ze het politieke-misdaad-statuut van de IRA-gevangenen waarvan ze daarvoor wel genoten (het Belgisch strafwetstelstel kent een dergelijk statuut waarbij de misdadiger respectvoller wordt behandeld). Dit zou resultaten in een hongerstaking van de Ierse militanten olv Bobby Sands die eindigde in hun dood in 1981. (lees hier het relaas over deze gebeurtenis) Dit zou haar ondanks de respect verdienende stance (don’t negotiate with terrorists) een internationale blaam opleveren. Enkele jaren later in 1984 zou de IRA retributie proberen verkrijgen door een aanslag op haar leven te plegen, beter bekend als de Brighton Hotel Bombing. Het Brighton Hotel ontving de Conservatieve conferentie die dag en hoewel Margaret Thatcher vijf van haar medewerkers verloor zette ze de geplande speech de volgende morgen gewoon in waarin ze sprak van ‘een poging om de Britse democratisch verkozen regering te decimeren’.

Kortom, haar genadeloze positie t.o.v. terroristen mag enige vorm van bewondering verdienen, haar falen om een respectabel compromis te bereiken met de gevestigde Ierse politiek zou een volgende blaam worden op haar voor het overige briljante politieke carrière. Een respectabel compromis werd wel bereikt met het Goede Vrijdag Akkoord in 1998, na haar mandaat.

Eindsom:

Hoewel er genoeg negatieve aspecten zijn tijdens het Thatcher-era, waarin het migratiebeleid in het oog springt, verdient Thatcher’s politieke carrière en doorzettingsvermogen ongetwijfeld bewondering vanuit rechtse kringen. De unilaterale daadkracht op het internationale toneel enerzijds en het kortwieken van het immobiel socialisme (zoals we dat in het Zuiden van ons land ook wel kennen) in het binnenland anderzijds zijn zonder twijfel positieve punten op haar conto. Ze staat tot op de dag van vandaag symbool voor vastberaden vooruitgangspolitiek ten dienste van de eigen natie zonder vrees voor eventueel electoraal verlies, zoals een echte staatsman betaamt.

Jonas Naeyaert v. Rita
Pro-senior KVHV Gent