22 augustus is een dag van rouw voor een nationalist. Niet omwille van het zoveelste regeringsbesluit in het nadeel van de Vlaming of een verloren slag in een ver verleden maar omwille van de dood van een symboolfiguur. Vandaag is het dag op dag negentig jaar geleden dat de Ierse verzetsstrijder en staatsman Míċeál Ó Coileáin, beter bekend onder zijn Britse vertaling Michael Collins, werd neergeschoten door politieke tegenstanders.
Het leven van Collins leest als een roman: de zoon van een Ierse boer uit Sam’s Cross die op jeugdige leeftijd gegrepen wordt door de vurige geest van het nationalisme en op 15-jarige leeftijd een carrière in financiën begint in Londen, waar hij wordt ingezworen in de Irish Republican Brotherhood (IRB). Op 26-jarige leeftijd nam hij deel aan de Paasopstand, waarmee hij ook verscheen op de radar van de Britse overheid.
In enkele jaren wist “The Big Fella” het nieuwe revolutionaire parlement van Ierland succesvol te ondersteunen door middel van nationale leningen, de Ieren militair te organiseren in de strijd tegen de Britse bezetter (de beroemde “Flying Columns” van de IRA), een inlichtingendienst op poten te zetten en de regering te leiden tijdens de afwezigheid van president De Valera. De succesvolle Ierse opstand heeft met andere woorden veel te danken aan de daden van deze uitzonderlijke leider.
De ongunstige vrede die in de nacht van 6 december 1921 door hem werd ondertekend en een onvolledig maar vrij Ierland creëerde zag hij als een noodzakelijk kwaad op het pad naar volledige vrijheid: “Now as one of the signatories of the document I naturally recommend its acceptance. I do not recommend it for more than it is. Equally I do not recommend it for less than it is. In my opinion it gives us freedom, not the ultimate freedom that all nations desire and develop to, but the freedom to achieve it.” (19/12/1921). Zijn mening werd helaas niet gedeeld door De Valera en een groot deel van het parlement, dat het verdrag bijgevolg verwierp.
De burgeroorlog die daarop volgde zou Collins’ laatste strijd worden als opperbevelhebber van het nieuwe Ierse leger. Het schot dat op 22 augustus 1922 een einde maakte aan het leven van deze grote Ier, betekende niet zozeer de dood van een groot man, maar de dood van een groot leider met een onwrikbaar geloof in het potentieel van zijn eigen volk en de positieve krachten van nationalisme in de vorming van een staat uit een onderdrukt volk, of om het met zijn eigen woorden te zeggen:
“The true devotion lies not in melodramatic defiance or self-sacrifice for something falsely said to exist, or for mere words and formalities, which are empty, and which might be but the house newly swept and garnished to which seven worse devils entered in. It is the steady earnest effort in face of actual possibilities towards the solid achievement of our hopes and visions, the laying of stone upon stone of a building which is actual and in accordance, with the ideal pattern.”
Michiel Vantongerloo
KVHV Gent