20 jaar zonder Pyke Koch

Het was bij een bezoek aan het Centraal Museum te Utrecht, dat ik voor het eerst een van zijn schilderijen tegenkwam en ik was wel meteen geïnteresseerd in zijn werk. Hoewel zo bleek later, heeft hij ook lantaarns in de Utrechtse binnenstad ontworpen, dus dat zou dan werkelijk de eerste ontmoeting zijn. Maar zijn schilderstijl van het magisch realisme is er één die mij wel aanspreekt, door de mooie vormen en de heldere afbeeldingen. Koch zei o.a. over zijn schilderstijl, dat de voorstellingen ‘wel mogelijk, maar niet waarschijnlijk zijn’.

Koch heeft het grootste gedeelte van zijn leven (15 juli 1901-27 oktober 1991) in de binnenstad van Utrecht gewoond. Hij studeerde er eerst rechten aan de Universiteit, maar brak zijn studie af en ging zich toen volledig op het schilderen richten. In Utrecht verkeerde hij in de kunstenaarskringen van personen die zich maatschappelijk geraakt voelden, door de dreiging van een afbrokkelende beschaving, zoals verwoord in Spenglers Der Untergang des Abendlandes (1918-1922) .

Zelf zou Koch zich in de jaren dertig aansluiten bij het Verdinaso van Joris van Severen, vanwege de Heelnederlandse gedachte, maar toch vooral vanwege zijn afkeer van de bourgeoisie, zijn aristocratische gezindheid en bewondering voor heldendom en soldateske. Opvattingen die in die kringen werden gedeeld, het Verdinaso bestond in Nederland vooral uit intellectuelen.

Zijn meeste werk is na de oorlog tot stand gekomen, maar is altijd erg getekend gebleven door de kunstopvattingen opgedaan in de jaren twintig en dertig van de vorige eeuw. Vanaf de jaren zestig groeide de belangstelling weer gestaag voor zijn werk, ook internationaal. Op grote buitenlandse overzichten van de Europese kunst van de jaren twintig en dertig of van de verschillende vormen van realisme uit die periode, waren de Nederlandse magisch-realisten steevast vertegenwoordigd.

Mijn schilderij van voorkeur is ‘Scrum IV’ . Een groep rugbyspelers die middenin in een sneeuwjacht spelen, maar zonder publiek en in een desolate omgeving. Ook hier geldt de gedachte achter zijn schilderstijl; het kopiëren van de alledaagse werkelijkheid van een wedstrijd, en dan daaraan een onwerkelijk, maar niet onecht effect aan te geven, namelijk de desolate omgeving.

Het totale oeuvre van Koch – over een periode van 55 jaar – telt slechts zo’n 120 schilderijen en 65 tekeningen. Het is niet allemaal te bewonderen in één museum. Bezoek eens,

Het Centraal Museum te Utecht met enkele van zijn werken http://centraalmuseum.nl/Of de tentoonstelling: Fantastisch! Realisme – Dwarsdoorsnede uit de eigen collectie (van 19.11.2011 tot 01.11.2013.2011) in het Museum van Arnhem.
http://www.mmkarnhem.nl/NL/agenda/tentoonstellingen/fantastisch-realisme