Op 5 augustus viert Kroatië de dag van de overwinning, want op die dag werd in 1995 het laatste stuk door Serviërs bezette grondgebied – de stad Knin in de streek Krajina- door het Kroatische leger bevrijd.  Daarom op RechtsActueel enkele zomerse artikelen over de Kroatische onafhankelijkheidsoorlog (1991-1995); dit is deel 2.

De slag om Vukovar

In augustus 1991 begonnen de Serviërs de omsingeling van de strategisch gelegen stad Vukovar.  Door het taaie verzet van de Kroaten tegen de overmacht zou de belegering duren tot november, en uitgroeien tot een symbool van Kroatisch verzet.

Vukovar was voor de oorlog gemengd gebied met 44% Kroaten, 37% Serviërs en zowat 20% anderen.  Nadat eerst de omliggende dorpen met moord en terreur ‘gezuiverd’ waren van Kroaten, werd de stad omsingeld door bijna 50.000 man van het JNA en Servische milities.  Maar zowat 2000 Kroatische verdedigers groeven zich in en waren vastbesloten om niet te wijken.  Het ging niet om reguliere militairen, maar om vrijwilligers (o.a. van de bikkelharde HOS-militie), bewapende burgers en troepen van de Kroatische nationale garde.  Ze werden echter bijzonder kundig georganiseerd door de stafchef Branko Borković:  rond de stad werden mijnen gelegd, zwaar verstevigde sleutelposten, sluipschutters en mobiele antitankploegen.

De eerste beschietingen zorgden ervoor dat slechts zowat 20.000 bewoners in de stad bleven – plus de vastberaden verdedigers.  Vanaf augustus werden de bombardementen intens en verwoestend.  De stad werd kompleet aan puin geschoten;  alleen de zwaar gehavende watertoren bleef overeind en werd een symbool van de slag om de stad.
Een reactie op de aanvallen was dat Kroatische troepen Joegoslavische federale kazernes omsingelden in Kroatië.  De operatie werd uitgevoerd door politie, burgers en milities in september 1991 en kreeg later de naam ‘de slag om de kazernes’.  Het werd een succes voor de Kroaten, grote hoeveelheden  wapens werden buitgemaakt.

Maar in Vukovar mislukte de aanval op de lokale kazerne en de Serviërs openden meteen een offensief.  Het doel: Vukovar veroveren, en daarna oprukken naar Zagreb.  Op 19 september vertrok een enorme kolonne van wel 10 km lang vol tanks en pantservoertuigen richting Vukovar.  Onderweg werden enkele dorpen gezuiverd van Kroaten, en vooruitgeschoven Kroatische posten verjaagd.  Rond 30 september was de omsingeling van de stad kompleet.

Het JNA ondernam een formidabele poging om Vukavor te veroveren met de inzet van honderden tanks en pantserwagens.  De Kroaten gingen hen echter te lijf met onwaarschijnlijke moed en kunde:  de tanks werden vastgezet in straten door de eerste en de laatste tank uit te schakelen, en vervolgens werden de voertuigen bestookt vanop daken en vanuit keldergaten.  Op die manier konden de tanks hun lopen niet hoog of laag genoeg richten om effectief te zijn.  Sommige straten werden herdoopt tot ‘tankkerkhof’, en bij één  actie tegelijk werden wel 100 pantservoertuigen verwoest…  Absolute held van het verhaal is de Kroatische generaal Marco Babic.  Hij heeft eigenhandig mee 14 tanks vernietigd.

Vanaf half oktober begon de gefrustreerde JNA de stad nog intensiever in puin te schieten.  Het zeer bedrijvige hospitaal werd gebombardeerd door de luchtmacht.  Ironisch genoeg werkten deze bombardementen in het voordeel van de verdedigers: zoals eerder al in Stalingrad gebleken was, bieden verbrijzelde muren betere dekkingsmogelijkheden voor verdedigers dan intacte – en ze belemmeren het gebruik van tanks.  Elke JNA-aanval werd dan ook met succes teruggeslagen.

Einde oktober nam Servië maatregelen.  De Servische paramilitairen werden geïntegreerd in het JNA, en de soldaten vervangen door gemotiveerde Servische vrijwilligers.  Op 30 oktober werd een gecoördineerde aanval opgezet waarbij de Servische paramilitairen de ondersteuning kregen van tanks.  Deze aanval slaagde.  De Kroaten werden teruggedrongen, maar zetten de strijd verbeten verder.  Op 18 november moesten de laatste Kroaten zich overgeven.  Zowat 1100 Kroatische strijders waren gesneuveld, samen met 2000 burgers.  Aan Servische kant sneuvelden zo’n 1000 soldaten.

De massamoord van Vukovar

Daarmee was de tragedie van Vukovar echter niet afgelopen.  Meteen na de val van Vukovar noteerden Britse journalisten dat zingende Servische eenheden aankondigden dat ze ‘Kroaten gingen slachten’.  Dat werd uitgevoerd met de massale executie van soldaten en burgers, maar vooral met het uitmoorden van het hospitaal van Vukovar.  260 gewonden werden daar weggehaald, naar een veld gevoerd en afgemaakt.  Deze massamoord van Vukovar zou de wereld rondgaan.  (Eén van de verdachten van deze massamoord werd aangehouden in Servië in juli 2011.)  Een groot monument in Vukovar herinnert aan de tragedie.

En zo staken de Serviërs de vinger in hun eigen oog.   De verovering van Vukovar was dan wel een militaire overwinning, het bleek om meer dan één reden het begin van het einde.
De Servische misdaden zorgden voor internationale verontwaardiging en steun voor Kroatië.  Vele landen, zeker Duitsland, lieten wapenhandel en –smokkel met het land toe waardoor het zich snel goed kon bewapenen.  In december 1991 erkenden verschillende Europese landen Kroatië als onafhankelijke staat. Januari 1992 volgde de erkenning door de EU. (wordt vervolgd)