Nationalisme heeft een bepaalde romantiek, zelfs melancholie. Dit wordt door links vaak belachelijk gemaakt als verlangen naar een verleden dat nooit bestaan heeft. Wij zouden streven naar een wereld die alleen bestaat in de schilderijen van Delacroix of Rubens en de gedichten van William Blake, maar verder weinig te maken heeft met de historische werkelijkheid.

Tot op zekere hoogte hebben zij gelijk. Wanneer men over het verleden spreekt met veel mooie woorden dan vergeet men voor het gemak de realiteit van pokkenepidemieën en hongersnoden. Maar het idee van nationalistische romantiek is idealisme. Men presenteert bepaalde aspecten uit het verleden als idealen om na te streven. Realisme reikt maar zover. Gebrek aan hogere idealen is funest voor een samenleving. Pastorale romantiek, weides en boerenleven, zoals in het werk van Rubens, drukt een verlangen uit naar een dichtere relatie met de natuur, weg van de snelheid en stress van de moderne wereld. Een schilderij zoals Roussy-Triosson’s ‘De eed van de Horatii’ drukt de wenselijkheid uit van eer boven dood. ‘Der Wanderer über dem Nebelmeer’ is de belichaming van weemoed.

Zelfs de meer recente romantiek zoals de kunstwerken van Frank Fazetta drukken een mannelijk en aesthetisch ideaal uit om na te streven. Heroïsme, individuele kracht, koppigheid en altijd in strijd tegen het kwaad.

Piraterij wordt geromantiseerd in Treasure Island, maar is het daarom een slecht boek? De werkelijkheid van piraterij was scheurbuik, moord en diefstal. Erol Flynn deed weinig recht aan de historische werkelijkheid. Maar in fictie kan men idealen over vrijheid en individualisme uitdrukken in de mond van de piraat die de republiek Libertaria uitroept, vrij van Vorstelijke willekeur. Piraten werden lang geromantiseerd als een libertarisch en democratisch ideaal.

Het idee achter romantiek is hetzelfde als dat van Plato’s concept van ideale vormen. Er bestaat het idee van een boom, maar elke boom is in werkelijkheid anders. Er is geen ideale boom. Toch bestaat het ideaal. Nationalistische romantiek past dit toe op de samenleving. De schilderijen, gedichten en romans drukken een wenselijk maatschappelijk beeld uit, het geeft ons idealen om na te streven. Of dit nu helden zijn die een voorbeeld zijn om te volgen, of schilderijen van steden en landschappen die een wenselijkere verhouding met natuur en elkaar portretteren.

Romantiek probeert ook de ziel van wat iets is te portretteren. In de Dietse schildertraditie zijn landschappen heel populair, die proberen te vatten wat het nou is om Nederlands te zijn. Dit is nog meer het geval in Duitse Romantiek die sterk terugpakt op haar Germaanse wortels. Maar het kan ook gaan om het portretteren van iets simpelers, zoals wat een rivier is, de ziel van een plek of het in beelden uitdrukken van een emotie. Dit lukt nog beter in muzikale of dichtvorm. De muziek van Wagner is bombastisch heroïsme, Chopin is melancholie, Verdi is avontuur, Prokofiev is spanning.

Tolkien’s Hobbit drukt een diep verlangen uit naar het rustige, gemoedelijke Country Life. De Hobbit als het ideaal van de gentleman en de boer negeert het ploeteren in de modder én de armoede die de werkelijkheid waren voor veel pachters en boeren. Alles heeft een keerzijde, maar toch is het beter om te streven als een Hobbit te leven dan ons blind te staren op misére.

Zonder idealisme belanden wij in een mechanische samenleving en zijn op het moment al in deze situatie verzeild geraakt. Alleen economische impulsen telen, maatschappelijke idealen zijn maar verdacht in de mainstream. Een esthetisch ideaal is al snel gewichtsdiscriminatie of giftige mannelijkheid. Dat is de weg naar dystopie. Zonder helden en schoonheid blijven wij maar een oppervlakkig soort wezens.