“Europese solidariteit bestaat niet. Dit was een sprookje op papier.”
Aleksandar Vucic. President van Servië

Vucic gaf deze pessimistische beoordeling van de huidige situatie in Europa in verband met de weigering van het leiderschap van de Europese Unie om Servië in deze coronacrisis te helpen. Servië is nog geen lid van de EU, hoewel het dat wel wilde, maar nu niet meer. De Servische president analyseert de situatie verder;

“Vanaf vandaag kunnen we zoals bekend vanwege EU-resoluties geen medische apparatuur importeren.”

“Toen ze Servisch geld nodig hadden, werden aanbestedingen zo vormgegeven dat Europese bedrijven ook op Servische gelden aanspraken zouden maken. Nu er moeilijkheden zijn, is Servisch geld niet gewenst, alsof we verzoeken om alles gratis te ontvangen.”

Al lang hebben bestaande EU-leden ernstige redenen voor ontevredenheid, vooral Italië, dat het eerste slachtoffer van het coronavirus werd. Rome vroeg om de EU-mechanismen voor civiele bescherming te gebruiken voor spoedleveringen van medische apparatuur en persoonlijke beschermingsmiddelen aan Italië. Maar niemand in EU reageerde op deze oproep. Sommigen introduceerden daarentegen hun eigen verbod op de export van medische maskers en andere hulpgoederen.

Ondertussen is het coronavirus de ernstige duurtest van de EU geworden na de vluchtelingencrisis van 2015. Toen slaagden de EU erin de situatie onder controle te krijgen door quota vast te stellen voor de opvang van migranten. Hoewel niet alle EU-leden zich aan dit besluit hielden. Maar nu lijkt het erop dat deze migratiecrisis als klein misverstand kan worden beschouwd, omdat nu de Europese eenheid alsnog uit zijn voegen barst.

De eerste resolutie van de Europese Unie die kwam te vervallen zijn de open grenzen. In tegenstelling tot de waarschuwingen van het EU-leiderschap over de noodzaak van ‘evenredige maatregelen’, zijn de Schengen-overeenkomsten in bijna een dozijn landen opgeschort, en de rest overweegt soortgelijke maatregelen. Bovendien hebben nieuwe verboden steeds meer gevolgen voor niet-inwoners van de EU, maar ook voor volwaardige burgers. Ingevoerde beperkingen bellemmeren de verplaatsing van goederen over het continent. En als klap op de vuurpijl brokkelen de culturele symbolen van een verenigd Europa af, zoals blijkt uit de annulering van het Eurovisie Songfestival en het uitstel van het Europees voetbalkampioenschap tot 2021.

Natuurlijk kunnen Europese leiders zo worden begrepen: ze moeten allereerst nadenken over het redden van hun eigen burgers, van wie de politieke toekomst van de huidige heersers rechtstreeks afhangt. Maar de situatie rond het coronavirus wordt gemakkelijk gebruikt door allerlei Eurosceptici en rechtse radicalen, die de kans niet missen om de kiezers erop te wijzen dat een verenigd Europa niet nodig is.

De migratiecrisis in Europa heeft eurosceptici in veel EU-landen aan de macht gebracht en het Verenigd Koninkrijk gedwongen om te vertrekken. Zo kwamen radicale tegenstanders van EU, de Lega Nord van Matteo Salvini, aan de macht in Italië.

Het coronavirus kan leiden tot de opkomst van populisme en nationalisme, handelsconflicten met Groot-Brittannië, een aanhoudende leiderschapscrisis in Duitsland en sociale onrust in Frankrijk. Mocht straks de crisis van het coronavirus voorbij zijn, waarin 60 miljoen Italianen zagen hoe hun bondgenoten van de EU hen alleen lieten om te overleven, zou het land zomaar als eerste de Europese Unie kunnen verlaten.