Dit weekeinde was het tien jaar geleden dat filmmaker en columnist Theo van Gogh (1957-2004) werd vermoord door een moslim-immigrant. Deze daad deed Nederland toentertijd op haar grondvesten schokken, deels ook vanwege de gruwelijke wijze waarop hij werd vermoord. Het valt nu op dat de gecontroleerde pers zijn erfenis heeft binnengehaald en tot zich heeft genomen, om daarmee toch netjes aandacht te geven aan zijn denkbeelden, films en het na zijn dood opgelopen debat over met noemt de vrijheid van meningsuiting.

Wie zijn columns en zijn uitspraken kent, begrijpt ook wel waarom meningsuiting in Nederland met van Gogh nauw verbonden is. Scherpe artikels en harde uitspraken brachten hem vaak in het nieuws en hij was erg goed in het blootleggen van de pijnpunten die er in de samenleving lagen. Vaak ook middels de provocatie, een middel om de samenleving te tarten en tot het debat uit te lokken, heeft hij menig tere (multiculturele) ziel geschokt.

Van Gogh was niet iemand met nationalistische of rechtse opvattingen, hij had ideeën die voortkwamen uit de mei’68 stroming, uitgezonderd de ideeën over politieke correctheid en zielige minderheden. Hij hield het bij de gelijkheid van de vrouw, acceptatie van homoseksualiteit en vrijdenkerij. Dat was dan ook de reden dat hij zich vurig uitsprak tegen de binnengekomen migrantencultuurjes die deze waarden helemaal niet bleken te hebben.

Een illustratie van dit alles is het wel het debat uit 2004 over idealisme in een volle Stadsschouwburg in Amsterdam, waarbij Van Gogh AEL-leider Abou Jahjah “de pooier van de profeet” noemde. Een duidelijke provocatie van hem waarover Jahjah viel, die vervolgens niet langer wilde debatteren. Dat werd van Gogh kwalijk genomen en niet de zielige reactie van Jahjah. Verder ontspoorde deze avond en woedende moslims wilde ook van Gogh nog te lijf gaan, die vervolgens doodleuk op de fiets stapte om naar huis te gaan.

Zijn naïviteit voor de steeds sterker wordende dreiging wordt daarin wel duidelijk. Toch hadden velen niet verwacht dat hij uiteindelijk zou worden vermoord, al is natuurlijk bekend dat de AIVD (de veiligheidsdienst) niet zo heel veel interesse heeft om mensen te beschermen die niet tot het machtsapparaat behoren. Onlangs gelastte het kabinet nog een nader onderzoek naar de moord. De commissie die toezicht houdt op de inlichtingendienst AIVD gaat het handelen van de dienst in de dagen na de moord onderzoeken. Aanleiding is de recente uitspraak van hoofdofficier van justitie Frits van Straelen dat de moordenaar van Van Gogh niet alleen handelde.