Het zal wel eigen zijn aan mensen met een lang en behoorlijk gevuld leven dat ze na hun dood zeer verschillend ingeschat en/of beoordeeld worden en dit naargelang de gevoeligheden van wie zich over hen uitspreekt. De herinneringen die tot uiting kwamen, toen gisteren vernomen werd dat Margaret Thatcher overleden was, spreken boekdelen op dat vlak.

De ene had het over het feit dat ze in Groot-Brittannië de macht van de vakbonden had ingeperkt, iets wat misschien wel nodig was. Mensen uit de transportsector vertelden mij bijvoorbeeld ooit dat wanneer ze in een Engelse haven een stelende dokwerker betrapten de zaak liefst blauw blauw werd gelaten omdat ze wisten dat de vakbonden onmiddellijk het lossen van het betrokken schip zou laten stoppen indien de politie er bijgehaald werd. De waarde van het gestolen goed kon uiteraard niet op tegen de schade die hierdoor zou worden veroorzaakt.

Andere hebben het dan weer over haar onverzettelijkheid met betrekking tot de zaak van de Falklands. Ook al weten we tegenwoordig dat de grote kosten die gemaakt werden om de navy en de Britse mariniers en commando’s naar de andere kant van de wereld te sturen, misschien meer te maken hadden met de aanwezigheid van olie in de zeebodem uit de omgeving, dan met het herstellen van de nationale trots.

Sommigen herinneren zich dan weer haar wantrouwen en haar verzet ten overstaan van een té grote Europese inmenging.  “I want my money back,” weet je wel?

Nog anderen zijn niet vergeten hoe Thatcher tijdens de koude oorlog pal achter Ronald Reagan ging staan. De man die het communisme onderuit haalde door de Russen uit te dagen de Verenigde Staten in de opbouw van hoog-technologische bewapening te evenaren. Al zal iedereen moeten toegeven dat de Poolse paus, die in Oost-Europa een brede katholieke volksbeweging in gang stak, een  flink aandeel in de nederlaag van dat communisme heeft gehad.

Bobby Sands

Wat mij betreft, neem ik het Thatcher nog steeds kwalijk dat ze voor het probleem in Noord-Ierland geen enkel  begrip  kon opbrengen en dat ze de Ierse nationalisten meedogenloos heeft aangepakt. Wanneer  ze in 1979 premier werd, waren de ‘troubles’ in het door Engeland bezette noordelijke deel van Ierland al jaren aan de gang. Ze waren begonnen in 1969 toen de mensen een beweging opgericht hadden om voor de bewoners uit de nationalistische wijken gelijke rechten te eisen. Die waren immers al jaren het slachtoffer van heel wat discriminatie.

Zo was het censitair stemrecht in Noord-Ierland nog altijd in voege. Wie hogere belastingen betaalde en/of meerdere huizen in bezit had, beschikte bij de verkiezingen over meerdere stemmen. Dit systeem bestendigde de macht van de britsgezinde protestanten, vermits het vooral zij waren die omwille van hun hogere sociale status hiervan konden genieten. Diezelfde protestanten reageerden dan ook furieus tegen de demonstraties van de Iersgezinde burgerrechtenbeweging. Ze vielen op een zeer gewelddadige wijze de betogers aan en er werden ook regelmatig ware pogroms op katholieke wijken uitgevoerd.

De politie kwam weinig of niet tussenbeide, want die was voornamelijk in handen van protestanten. Het leger dat uiteindelijk werd ingezet om de orde te handhaven koos ook al snel partij voor de protestanten, zodat er voor de Ieren niets anders opzat dan hun verdediging zelf in handen te nemen en het IRA opnieuw op te richten (Irish Republican Army: het geheim leger dat de onafhankelijkheidsoorlog tegen de Engelsen had gevoerd).

Het conflict verergerde met de dag en ontpopte zich vrij snel tot een ware burgeroorlog met al de tragische gevolgen van dien. Vele Ieren belandden wegens hun verzet in de gevangenis of werden willekeurig en zonder enige vorm van proces in kampen geïnterneerd. Tot 1976 beschikten ze daar over een statuut van politieke gevangene. In dat jaar besliste de Britse overheid echter dat ze voortaan als gevangene van gemeen recht zullen worden beschouwd.

De Ierse nationalisten tilden hier zeer zwaar aan en hebben vanuit de penitentiaire instellingen en interneringskampen heel wat protestacties hiertegen ondernomen. Daar dit allemaal niet hielp, grepen ze begin 1981 (Thatcher is dan ongeveer twee jaar premier) naar het ultieme wapen waarover ze beschikten: de hongerstaking tot de finish. Afgesproken werd dat ze het één per één zouden doen en dat telkens iemand op het punt zou staan dood te gaan, iemand anders in zijn plaats van start zou gaan.

Het was Bobby Sands die de hongerstaking-‘marathon’ opende. Hij hield het 66 dagen vol en werd tijdens de hongerstaking zelfs tot lid van het Westminsterparlement verkozen! Brits eerste minister Thatcher gaf echter niet toe. Ook niet wanneer negen van zijn Bobby Sands’ kameraden, die zijn voorbeeld trouw volgden, op hun beurt één na één stierven. Het terug invoeren van het vroeger statuut was nochtans een concessie die gemakkelijk kon gedaan worden, veel hield het in se niet in. Maar de ‘Iron Lady’ bleef bij haar standpunt en liet hen meedogenloos dood gaan.

Ze heeft overigens ook nooit iets gedaan om het Noord-Ierse proleem op te lossen. Voor de imperialiste die ze was, waren die zes Ierse graafschappen Brits grondgebied en daarmee basta. Dat een oplossing mogelijk was, werd nochtans aangetoond door de Goede Vrijdagakkoorden, die vijf jaar na haar ambtstermijn werden afgesloten. Het spijt mij, maar het heengaan van Thatcher laat mij vrij onberoerd. Ontroerd ben ik wel wanneer ik denk aan het offer van de nationalist Bobby Sands en van zijn kameraden.

Tevens had ik een hekel aan haar extreem liberalisme. Zo zei ze ooit: “There is no such a thing as a community.” Als nationalist denk ik precies het tegenovergestelde. Ik houd het voorlopig bij deze terugblik op het leven van Margaret Thatcher.